Wzmocnienie obronności; Brak alkoholu dla dyskryminujących; Gospodarka w ogniu
Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (16.02-23.02) Odcinek 7 Rok 5
TOP 3 Wiadomości
Dania zwiększa wydatki na obronę o dodatkowe 50 miliardów DKK.
Lokale, które wielokrotnie dyskryminują ze względu na pochodzenie etniczne, mogą teraz stracić licencję na sprzedaż alkoholu.
Gospodarka Danii wzrosła w zeszłym roku o 3,6% - to najwyższy wynik (poza okresem odbudowy po pandemii) od 2006 roku.
Ilustracja wykonana przez Diana Bălașa.
Posłuchaj najnowszego odcinka podcastu Last Week in Denmark. Dostępny na Spotify, Apple Podcasts i Amazon Music.
Od redakcji
Sytuacja w Danii
Dania nie jest już krajem, który debatuje nad zwiększeniem wydatków na obronność – ta dyskusja się zakończyła. Teraz chodzi o to, jak szybko można wydać miliardy i co dokładnie należy kupić. Rząd przeznaczył dodatkowe 50 miliardów DKK na budżet obronny na lata 2025–2026, uzupełniając niemal 200 miliardów DKK już zaplanowanych do 2033 roku. Przesłanie Mette Frederiksen do szefa obrony było proste: „Kupować, kupować, kupować”. Zasady dotyczące zamówień publicznych zostaną złagodzone, a dowództwo sił zbrojnych otrzyma bezprecedensową swobodę w przyspieszaniu zakupów systemów obrony powietrznej dalekiego zasięgu, dronów i nowych myśliwców.
To nie tylko kwestia liczb, ale także trwałej zmiany. Premier dała jasno do zrozumienia, że rozbudowa sił zbrojnych nie jest tymczasową reakcją na wojnę na Ukrainie. Nawet jeśli jutro zapanuje pokój, Dania nadal będzie podążać ścieżką intensywnego zbrojenia. Liderzy przemysłu obronnego już odpowiednio dostosowują swoje modele biznesowe, spodziewając się długoterminowego wzrostu. Duńskie firmy starają się odegrać większą rolę, ale biorąc pod uwagę, że NATO oczekuje, iż Dania wniesie w nadchodzących latach jeszcze większy wkład, znaczna część tych pieniędzy prawdopodobnie trafi do zagranicznych producentów.
To wszystko wiąże się z kosztami – i nie chodzi tylko o pieniądze. Era cięć w sektorze obronnym dobiegła końca i wkrótce inne sektory społeczeństwa będą musiały konkurować o fundusze w sposób, w jaki nie robiły tego od dziesięcioleci. Jak ujął to minister spraw zagranicznych Lars Løkke Rasmussen: „To ostatnia noc, kiedy kasa jest otwarta”.
Kontynuacja w sprawie filmu dokumentalnego „Białe złoto Grenlandii”
Duńska telewizja publiczna DR, wycofała swój kontrowersyjny dokument „Białe złoto” po krytyce dotyczącej wprowadzających w błąd informacji ekonomicznych. Kluczowy wykres finansowy został usunięty na późnym etapie produkcji, ale w wywiadach nadal się do niego odwoływano. Redaktor naczelny wiadomości DR podał się do dymisji, a sprawa trafiła do parlamentu, gdzie minister kultury określił ją jako „przykład złego dziennikarstwa.” Jednak niektórzy komentatorzy twierdzą, że usunięcie stanowi precedens, zauważając, że inne dokumenty zawierające błędy faktograficzne nie zostały wycofane, co budzi obawy o ukryte motywy.
Kontynuacja sagi grenlandzkiej
Kim Kielsen, były przywódca Grenlandii, który odrzucił propozycję Donalda Trumpa dotyczącą zakupu wyspy, sprzeciwia się teraz nawoływaniom do przyspieszonego procesu uzyskania niepodległości. Podczas gdy lider partii Siumut, Erik Jensen, chce natychmiastowych rozmów z Danią, Kielsen nalega na przestrzeganie uzgodnionego planu działania, powołując się na problemy gospodarcze i edukacyjne. Podziały w partii doprowadziły już do odejść niektórych polityków, co wyraźnie pokazuje, że Siumut nie jest jednomyślny w kwestii „niepodległości teraz.”
Dziękujemy za czytanie i udostępnianie Danii na Tacy!
Obrazy tygodnia
🐋 Matczyny uścisk pod wodą: tegoroczny konkurs “Podwodny Fotograf Roku” uchwycił nowo narodzonego humbaka wtulonego w swoją matkę w głębinach Polinezji Francuskiej, co stanowi czystą esencję oceanicznego spokoju. Wśród wyróżnionych zdjęć znalazły się także surrealistyczne ujęcia wielbłądów pijących wodę widzianych od dołu, przenikliwe spojrzenie rekina tygrysiego oraz neonowo oświetlone rafy koralowe, które ukazują zarówno piękno, jak i kruchość życia morskiego. Zobacz pełną kolekcję tutaj.
🌠 Tajemnicze światła nad Danią. Świetlisty pas na niebie zaintrygował nocnych obserwatorów w całym kraju, gdy jasny, niezidentyfikowany obiekt przeciął ciemne niebo. Od Jutlandii po Zelandię mieszkańcy chwytali za aparaty i udostępniali zdjęcia w mediach społecznościowych, zastanawiając się, czy właśnie byli świadkami meteoru, kosmicznych śmieci czy czegoś jeszcze bardziej tajemniczego. Naukowcy podejrzewają, że to fragment rozpadającego się satelity, ale dyskusja trwa.
Wszechświat LWID
Linkedin - Instagram - Facebook - LWID App - Merchandise Store - Podcast - Website
📊 Wyniki ankiety z zeszłego tygodnia: Decyzja zapadła! 55% z Was chce, abyśmy używali ikon w newsletterze. W przyszłości uprościmy to do jednej ikony na temat, aby łatwiej było zauważyć, gdzie kończy się jedna historia, a zaczyna druga. Dziękujemy za Wasze opinie!
🚀 Dołącz do naszego zespołu na Instagramie! Poszukujemy dwóch zmotywowanych wolontariuszy do elastycznej pracy zdalnej (3-5 godzin tygodniowo), którzy pomogą w kształtowaniu naszej obecności na Instagramie. Wybierz pomiędzy copywriterem, który tworzy angażujące podpisy, historie IG i krążki, lub koordynatorem ds. współpracy i partnerstw, identyfikującym marki do partnerstw i nawiązującym kontakt z wpływowymi osobami. Idealna praca dla studentów i artystów poszukujących praktycznego doświadczenia w mediach społecznościowych. Zainteresowany/a? Wyślij swoje CV na adres hr@lwid.dk
Czy wiesz, że możesz przeczytać Last Week in Denmark w ośmiu językach? Oprócz polskiego możesz nas czytać po Angielsku - Rumuńsku - Hiszpańsku - Turecku - Włosku - Niemiecku - Węgiersku
Duńska polityka
Nowe przepisy
👩🍳 Więcej miejsc pracy dla młodzieży. Nowe przepisy pozwalają nastolatkom w wieku 13–15 lat wykonywać więcej zadań w ramach pracy dorywczej, od obierania ziemniaków po parzenie kawy. Zmiany ułatwiły firmom takim jak McDonald’s zatrudnianie większej liczby młodych pracowników. Rząd ma nadzieję, że zwiększy to zatrudnienie wśród młodzieży, a liderzy branży widzą w tym sposób na łatanie braków kadrowych. Kolejne zmiany w przepisach wejdą w życie w lipcu 2025 roku, jeszcze bardziej poszerzając możliwości dla młodych pracowników.
📚 Nowe zasady dla szkół średnich i nowa ścieżka edukacyjna. Od 2030 roku uczniowie będą musieli mieć średnią ocen na poziomie co najmniej 6, aby dostać się do STX (liceum ogólnokształcące) lub HHX (liceum biznesowe), zamiast 5, jak obecnie. Osoby, których średnia ocen będzie niższa niż 6, ale uzyskają co najmniej 7 na egzaminie końcowym, nadal będą mogły się zakwalifikować, jednak wymagania wstępne zostaną zaostrzone. Ponadto, nowy dwuletni program edukacyjny EPX, zastąpi HF i 10. klasę, oferując bardziej praktyczną, zawodową ścieżkę dla uczniów.
⚖️ Nowy plan Danii na rzecz walki z rasizmem. Po trzech latach przygotowań rząd ogłosił 36-punktowy plan działania przeciwko rasizmowi. Jednym z kluczowych przepisów jest przeciwdziałanie dyskryminacji w nocnych klubach: lokale, które wielokrotnie odmawiają wstępu na podstawie pochodzenia etnicznego, mogą stracić licencję na sprzedaż alkoholu. Inne środki obejmują szkolenia z wrażliwości kulturowej dla ochroniarzy, finansowanie szkolnych wyjazdów do obozów koncentracyjnych oraz działania przeciwko rasizmowi wobec Grenlandczyków.
🇩🇰 Dania zaostrza prawo dotyczące przestępstw z nienawiści. Parlament uchwalił nowe przepisy umożliwiające policji nakładanie o 50% surowszych kar za przestępstwa z nienawiści w wyznaczonych okresach lub miejscach o rosnącej liczbie incydentów. Nowe przepisy upraszczają także procedurę usuwania z internetu treści powiązanych z terroryzmem. Zmiany wejdą w życie 1 marca 2025 roku.
Propozycje prawne
🇪🇺 Dania naciska na zaostrzenie unijnych przepisów przeciwko dumpingowi socjalnemu. Wraz z sześcioma innymi krajami Dania wywiera presję na Komisję Europejską, aby zaostrzyła regulacje dotyczące delegowania pracowników spoza UE, zapewniając im lepsze warunki i uczciwą konkurencję. Wniosek zakłada warunek dotyczący minimalnego czasu zatrudnienia przed możliwością przeniesienia pracownika do innego kraju UE. Delegowanie oznacza tymczasowe wysłanie pracownika przez pracodawcę do innego państwa UE zgodnie z prawem pracy kraju przyjmującego, przy jednoczesnym zachowaniu zabezpieczenia społecznego w kraju macierzystym.
Scena polityczna
🇺🇸 Amerykańscy żołnierze w Danii? Debata polityczna się zaostrza. Rząd nadal opowiada się za zezwoleniem wojskom amerykańskim na stacjonowanie w Danii, ale najnowsze wypowiedzi Trumpa sprawiają, że niektóre partie zastanawiają się nad terminem realizacji porozumienia. Konservative (Konserwatyści) i Radikale Venstre (Socjalliberałowie) nadal popierają porozumienie, ale sugerują opóźnienie finalnych kroków prawnych. Tymczasem Enhedslisten (Sojusz Czerwono-Zielonych) zdecydowanie sprzeciwia się tej decyzji, argumentując, że Stany Zjednoczone nie są już wiarygodnym sojusznikiem. Minister obrony nalega, aby plan został zrealizowany, podkreślając wieloletnią współpracę wojskową między Danią a USA.
Duńska gospodarka
Nasze pieniądze
📈 Dania zanotowała wzrost gospodarczy o 3,6% w ubiegłym roku, co stanowi najwyższy wynik od 2006 (z wyłączeniem boomu po pandemii). Sektor farmaceutyczny, na czele z Novo Nordisk, był kluczowym motorem napędowym, odpowiadającym za ponad połowę wzrostu. Wzrosło również zatrudnienie – o prawie 30 000 nowych pracowników.
📉 Zaufanie konsumentów w Danii osiągnęło najniższy poziom od 18 miesięcy za sprawą obaw o ekonomię i niestabilną sytuację geopolityczną. Jako kluczowe czynniki eksperci wskazują niepewność związaną z polityką Trumpa, potencjalne wojny handlowe i globalne konflikty. Jednak mimo pesymizmu, wydatki pozostają na stabilnym poziomie, a rosnące wynagrodzenia, niskie bezrobocie i wzrost cen nieruchomości utrzymują stabilną konsumpcję krajową.
💰 Nowe porozumienie zapewnia podwyżki wynagrodzeń dla 180 000 pracowników handlu detalicznego. Dla pracowników objętych nową umową zbiorową płaca minimalna wzrośnie o 1 723 DKK miesięcznie w ciągu trzech lat, przewidziane są także wyższe składki emerytalne i większa elastyczność pracy. Fritvalgskonto (konto świadczeń elastycznych) wzrośnie z 9% do 11%, co pozwoli pracownikom na dodatkowe dni wolne na opiekę nad chorymi członkami rodziny. W sumie umowa przewiduje podwyżki wynagrodzeń o około 10%.
🏦 46 000 pracowników banków otrzyma podwyżki o 7,6% w ciągu najbliższych trzech lat, z rocznym wzrostem o 2,4% w 2025 roku oraz 2,5% w latach 2026 i 2027. Nowy system fritvalg pozwoli pracownikom wykorzystać zgromadzone godziny na opiekę nad rodziną, leczenie niepłodności lub urlop z przyczyn osobistych, zapewniając lepszą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Jeśli umowa zostanie zatwierdzona, wejdzie w życie 1 kwietnia.
🤖 Dania zainwestuje 40,6 mln koron w sztuczną inteligencję w opiece zdrowotnej i opiece nad seniorami. Trzy inicjatywy obejmą rozwój systemów diagnostyki złamań wspomaganej przez AI, optymalizację tras opieki domowej oraz wprowadzenie narzędzi do zamiany mowy na tekst w celu zmniejszenia obciążenia administracyjnego. Celem jest odciążenie personelu, poprawa efektywności i podniesienie jakości usług publicznych w gminach i regionach.
Stan rynków
🇩🇪 Popyt na domy wakacyjne nadal rośnie, a niemieccy turyści wiodą prym. Na początku 2025 roku liczba rezerwacji z Niemiec wzrosła o 1,5% i, w porównaniu z rokiem ubiegłym, zarezerwowano już 257 200 tygodni. Niemcy odpowiadają za ponad 80% wszystkich rezerwacji domów wakacyjnych i coraz częściej odwiedzają Danię poza sezonem szczytowym.
🇩🇪 Firmy mają trudności ze znalezieniem pracowników mówiących po niemiecku. Niemcy to drugi co do wielkości rynek eksportowy Danii, jednak duńskim firmom coraz trudniej prowadzi się tam interesy, ponieważ coraz mniej osób w Danii zna niemiecki. Przedsiębiorstwa, takie jak Inpateq, obsługujące niemieckie fabryki, borykają się z problemem rekrutacji techników, którzy potrafiliby komunikować się z klientami.
🇩🇪 Gospodarka Danii jest silnie powiązana z Niemcami. Niemcy to nasz drugi największy rynek eksportowy, główne źródło importu i kraj, z którego pochodzi największej grupy turystów odwiedzających Danię. Nowa analiza wskazuje, że trwająca stagnacja gospodarcza w Niemczech może kosztować duńskie firmy miliardy w utraconym eksporcie i doprowadzić do likwidacji 3 000 miejsc pracy. Silniejsza gospodarka Niemiec oznacza większe zapotrzebowanie na duńskie towary, więcej turystów i zdrowsze relacje handlowe. Jednak jeśli Niemcy nadal będą spowalniać, Dania również odczuje skutki tego spowolnienia.
🥛 Arla ogłosiła roczny przychód w wysokości 103 miliardów DKK (wzrost o 7,4%) i zysk bliski 3 miliardom DKK, co odzwierciedla rosnące koszty produktów mlecznych. Ceny mleka i masła gwałtownie wzrosły w ostatnich latach, ponieważ globalny popyt przewyższa podaż. Rolnicy Arli, którzy otrzymują obecnie 3,80 DKK za litr mleka (wzrost o 8,6%) – jedną z najwyższych stawek w historii – czerpią korzyści, ale rosnące koszty produkcji stanowią wyzwanie dla rentowności firmy.
🤗 Miejsce pracy oparte na uściskach? W firmie psychologicznej Encounter przytulanie nie tylko jest mile widziane – jest obowiązkowe. Pracownicy zaczynają i kończą dzień pracy od uścisku, co jest zapisane w firmowym regulaminie. Założyciel wierzy, że sprzyja to ciepłej atmosferze, wsparciu i poczuciu przynależności. Kandydaci na nowe stanowiska są o tym informowani z wyprzedzeniem, aby mogli zdecydować, czy taka kultura im odpowiada.
💰 Duńska rozbudowa armii napędza giełdę firm zbrojeniowych. Dania inwestuje 50 miliardów DKK w wydatki na obronność, co napędza wzrost producentów broni. Firmy takie jak niemiecki Rheinmetall i szwedzki SAAB odnotowały gwałtowny wzrost cen akcji, przyciągając inwestorów. Podczas gdy inwestowanie w przemysł obronny było kiedyś kontrowersyjne, podejście inwestorów wyraźnie się zmienia. Prywatni inwestorzy zwiększyli swoje udziały w akcjach firm zbrojeniowych aż dziesięciokrotnie w ciągu zaledwie trzech lat, co sygnalizuje znaczącą zmianę trendów inwestycyjnych.
Życie codzienne w Danii
📉 Coraz więcej osób w Danii rezygnuje ze śledzenia wiadomości. Według nowego raportu co czwarty mieszkaniec Danii rezygnuje ze śledzenia wiadomości, powołując się na ich negatywny wydźwięk, brak istotności lub brak zaufania do mediów. Eksperci ostrzegają, że może to prowadzić do braku wiedzy na kluczowe tematy. Tymczasem alternatywne źródła, takie jak Verdens Bedste Nyheder, zyskują popularność, skupiając się na rozwiązaniach zamiast na kryzysach.
🥐 Fastelavnsboller przechodzą metamorfozę. Tradycyjne duńskie bułeczki fastelavnsbolle nie są już tylko prostymi okrągłymi wypiekami. Piekarnie w całej Danii stają się coraz bardziej kreatywne, oferując wersje na bazie croissantów, a nawet luksusowe wypieki ozdobione złotem i kawiorem. Choć niektórzy puryści mogą być zszokowani, historycy kulinarni przypominają, że kształt i składniki tego przysmaku zawsze ewoluowały. Najważniejsza jest tradycja – delektowanie się słodkim smakołykiem w Ostatki.
🎶 Dania stawia sobie za cel przywrócenie radości ze wspólnego śpiewania w szkołach. Minister kultury Jakob Engel-Schmidt, dyrygent Phillip Faber i 18 czołowych muzyków połączyło siły, aby do przerwy letniej co najmniej jedna czwarta wszystkich szkół śpiewała każdego ranka. Każdy artysta zobowiązał się do występu w pięciu szkołach, a ogólnokrajowy konkurs ma zachęcić do jeszcze większego zaangażowania. Dzięki dofinansowaniu w wysokości 10 milionów DKK inicjatywa obejmuje również szkolenia dla nauczycieli i materiały wspierające długoterminowe kultywowanie tej tradycji.
🎣 Pstrąg morski ma się świetnie w rzece Vejle Å. Choć fiord Vejle ogłoszono „martwym” w 2024 roku, nowe badania pokazują, że populacja pstrąga morskiego w rzece Vejle Å jest w doskonałym stanie. Naukowcy szacują, że żyje tam 3 271 ryb, a mimo że wędkarze złowili w zeszłym roku ponad 1 000 ryb, populacja pozostaje stabilna. Kluczową rolę odegrały działania na rzecz ochrony środowiska, takie jak odtwarzanie siedlisk i zapewnienie swobodnej migracji ryb.
🛡️ Coraz więcej prywatnych firm w Danii oferuje płatny urlop dla pracowników służących w rezerwach wojskowych, Gwardii Krajowej i służbach ratunkowych. Rozszerzony program InterForce umożliwia pracownikom corocznie co najmniej pięć płatnych dni na pełnienie służby. Duże firmy, takie jak Novo Nordisk i Mærsk, już dołączyły, a wkrótce program ma objąć nawet 500 przedsiębiorstw i 200 000 pracowników. Celem jest wzmocnienie bezpieczeństwa narodowego Danii poprzez większe zaangażowanie sektora prywatnego w działania obronne.
🧘 Zachowaj spokój, a twoje dzieci również będą spokojne. W obliczu rosnących wydatków na obronność i ostrzeżeń polityków o najpoważniejszym zagrożeniu bezpieczeństwa od dekad wielu rodziców zastanawia się, jak radzić sobie ze swoimi obawami i jednocześnie wspierać dzieci. Eksperci radzą, aby zachować spokój, ponieważ emocje rodziców łatwo udzielają się dzieciom. Jeśli dzieci zadają pytania o sytuację, kluczowa jest uczciwość, ale wyjaśnienia powinny być dostosowane do wieku i uspokajające. Przypominają też, że ostrzeżenia o możliwych kryzysach pojawiały się wielokrotnie w historii, a przygotowania militarne nie oznaczają, że wojna jest nieunikniona.
Międzynarodowa społeczność w Danii
Nowe felietony
W tym tygodniu ukazują się nowe rozdziały:
Tur-Retur autorstwa Laury Matheson – o ponownym osiedlaniu się w Danii jako obcokrajowiec po kilku latach spędzonych za granicą. W tym tygodniu Laura pisze o zaskakujących rzeczach, za którymi tęskniła w Danii.
Found in Translation autorstwa Ali Lewis – w tym tygodniu temat dotyczy Week Sex, czyli duńskiego tygodnia edukacji seksualnej.
Regularna kolumna Florina Lungu o byciu liderem w Danii jako cudzoziemiec. Tym razem autor omawia, dlaczego budowanie zaufania w zespole jest kluczowe dla skutecznego przywództwa.
Nowe reportaże
Ahmet Akkoç to ekspert w odkrywaniu miejsc w Kopenhadze, o których sam byś nie pomyślał! W tym tygodniu pisze o Duńskiej Narodowej Szkole Filmowej i jej programie wydarzeń w języku angielskim.