Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (29.01. - 04.02.) Odcinek 3 Rok 4
Opieka nad osobami starszymi; Emerytura; Studia w języku angielskim
Od redakcji
Sytuacja w Danii
Witamy w wietrznym lutym! W poprzednim odcinku historii o “Nordic Waste”, głównym pytaniem było “Kto za to zapłaci?”. Śledztwo przeprowadzone przez gminę Randers wskazuje na to, że gmina nie może być pociągnięta do odpowiedzialności, przenosząc tym samym cały ciężar odpowiedzialności na Nordic Waste. W tym samym czasie, firma zrzuca winę na gminę, kwestionując nagłe pojawienie się kwestii "brakujących raportów środowiskowych". Do zabawy dołączył również rząd, który zapowiedział własne śledztwo dotyczące udziału gminy Randers w osuwisku. Do tej pory 50 milionów koron (z przekazanych na ten cel 205 milionów) zostało wydanych na zatrzymanie osuwiska. Wygląda jednak na to, że potrzebne będą kolejne dwa miliardy i wiele wskazuje na to, że zapłaci za to właśnie gmina Randers.
Skandal w telewizjach DR i TV2: Powodem są złe warunki pracy aktorów dziecięcych w produkcjach telewizyjnych i odcinkach kalendarza świątecznego (julekalendere). Rząd powołał specjalną grupę, która ma zaproponować pomysły na poprawę tych warunków do końca 2024 roku. Dzieci poniżej 13 roku życia nie mogą pracować w Danii, wyjątkiem jest branża rozrywkowa. Jednakże aktorzy dziecięcy nie są włączeni w układy zbiorowe i nie mogą dołączać do związków zawodowych (Gildia Aktorów negocjuje ze Stowarzyszeniem Producentów, aby ta sytuacja uległa zmianie).
Pomiędzy zatrzymywaniem osuwiska a walką aktorów dziecięcych o lepsze warunki pracy, pustynne wiatry znad Sahary nawiedziły w tym tygodniu kraj, przynosząc ze sobą kolorowe niebo i krwawe deszcze. Pozostawiając Was z tym obrazem, życzymy miłego tygodnia! :) Mamy nadzieję, że nie odwiedzą nas silne wiatry znad Norwegii. I pamiętajcie, sezon grypowy nadal trwa, jeśli zastanawiacie się, dlaczego tylu Waszych kolegów i koleżanek od dłuższego czasu nie pojawia się w pracy.
Słowo tygodnia
Borgerforslag = inicjatywa obywatelska. Możesz użyć tego słowa, kiedy nawiązujesz do propozycji złożonej przez obywatela do organu państwowego. Najczęściej propozycja taka musi zostać poparta przez jasno określoną minimalną liczbę podpisów, żeby była rozpatrzona. Na przykład, jeśli Twój pomysł ma być poddany pod debatę w Parlamencie, potrzebujesz 50 000 podpisów, a jeśli w radzie regionalnej, potrzebujesz 1 000 podpisów.
Quiz
Duńska polityka
Tygodniowy przegląd
Od wyborów parlamentarnych w listopadzie 2022 r. największy wzrost w sondażach uzyskały dwie partie polityczne: Liberal Alliance (Libertarianie) ze wzrostem poparcia o 6,7% i SF (Socjaliści) z 4,8% wzrostem, co czyni je drugą i trzecią co do wielkości partią w Danii (po Socjaldemokratach, którzy mimo najgorszego spadku poparcia nadal są na pierwszym miejscu).
W zestawie “narzędzi demokracji” znajduje się jeszcze jedno narzędzie dla obywateli zainteresowanych polityką regionalną (która dotyczy głównie opieki zdrowotnej). Można już składać wnioski legislacyjne (borgerforslag) w Regionie Stołecznym (Region Hovedstaden), zbierając 1000 podpisów. Po ich przedłożeniu rada regionalna musi je przedyskutować i głosować.
Przydzielono już 1100 nowych miejsc na kierunkach w języku angielskim na rok 2024. Copenhagen Business School oraz uniwersytety w Aalborgu, Aarhus, Danii Południowej i Kopenhadze otrzymują po 180 miejsc, podczas gdy ITU i DTU – odpowiednio 82 i 93.
Od 1 lipca 2024 r. osoby spoza Europy, którym grozi deportacja, mogą pozostać w kraju, podejmując naukę związaną z branżami, w których brakuje siły roboczej (opieka zdrowotna, IT, stolarstwo itp.). Program nosi nazwę „uddannelsestilknytningsordning”. Ustawa ma zastosowanie z mocą wsteczną, obejmując osoby, które od 2020 r. utraciły zezwolenie na pobyt w trakcie takiej nauki.
W powiększeniu
Reforma opieki nad osobami starszymi: Opieka holistyczna, mniej nadzoru i kontroli, swobodny wybór dla osób starszych. To słowa kluczowe dotyczące długo oczekiwanej reformy opieki nad osobami starszymi. Ogólna koncepcja polega na podzieleniu odpowiedzialności z sektorem prywatnym i zapewnieniu osobom starszym wyboru między usługami publicznymi i prywatnymi. Już dziś mogą dokonać takiego wyboru w zakresie usług sprzątania, prania i pielęgnacji ciała, przy czym w 2022 r. 41% z nich zdecydowało się na firmy prywatne. W przyszłości osoby starsze będą mogły wybierać usługi, na które wolą przeznaczyć swoje pieniądze, np. usługi sprzątania i higiena osobista na rzecz spędzania wspólnego czasu - większej ilości rozmów, oglądaniu starych zdjęć i piciu kawy.
Opieka holistyczna: osoby starsze muszą mieć możliwość otrzymania różnych rodzajów opieki, w zależności od potrzeb.
Mniej nadzoru i kontroli: 98 rocznych inspekcji zostanie połączonych w jedną inspekcję rocznie.
Lokalne domy opieki: gminy będą mogły zakładać prywatne domy opieki, wolne od regulacji rządowych. Tutaj osoby starsze będą mogły wykupić dodatkową usługę.
Mniej regulacji w opiece nad osobami starszymi: uproszczone roczne sprawozdania dotyczące jakości, uproszczony nadzór i prostsza polityka dotycząca godności osób starszych.
Dodatkowa roczna inwestycja o wartości miliarda DKK podniesie jakość opieki nad osobami starszymi w Danii od 2027 r.
Liberal Alliance to najpopularniejsza partia polityczna wśród uczniów w wieku 14–16 lat w Danii: Znane są wyniki wyborów szkolnych w 2024 r. - wielkim zwycięzcą została Młodzież Liberal Alliance, zdobywając 30,15% głosów. Tutaj możesz sprawdzić wyniki w swojej gminie:
Kto był za za Liberal Alliance? Młodzi Socjaldemokraci (15,99%); Młodzi Liberałowie (9,81%); Młodzi Liberałowie Społeczni (8,72%); Młodzi Konserwatyści (8,03%); Front Młodzieży Socjalistycznej (6,97%); Młodzi Socjaliści (5,6%); Młodzież DF (5,18%); Młodzi Moderatene (4,69%); Młodzież MDD (3,06%) i Młodzi Zieloni (1,8%).
Wyniki nie są zaskakujące, biorąc pod uwagę popularność Alexa Vanopslagha (przywódcy Liberal Alliance), znanego również jako Król TikTok-a.
W Danii młodzi ludzie zaczynają angażować się w politykę w wieku około 14–15 lat. Zwykle zaczynają w młodzieżowych partiach politycznych. Każda partia polityczna ma korespondenta młodzieżowego, który reprezentuje ich szkołę polityczną.
Wybory szkolne (skolevalg) odbywają się co dwa lata. W głosowaniu bierze udział 71 000 uczniów klas 8., 9. i 10. Partie młodzieżowe mają trzy tygodnie na akcję promocyjną w szkołach (udział w debatach, roznoszenie ulotek, rozmowy z wyborcami itp.). W tym czasie szkoły przygotowują specjalne lekcje na temat polityki i demokracji.
Duńska gospodarka
Stopa bezrobocia w Danii to 2,9%: 87 000 osób jest poza rynkiem pracy (o tysiąc więcej niż w poprzednim miesiącu). Według ministra pracy, 43 000 z nich to młodzi ludzie, którzy ani nie pracują, ani się nie uczą. Niewielki wzrost liczby nie jest powodem do niepokoju, ponieważ po prostu występuje niezgodność między tym, czego potrzebują firmy, a tym, co rynek pracy ma do zaoferowania.
Dwie duże firmy w Danii połączyły się, tworząc giganta: Novozymes i Chr. Hansen połączyły swoje losy pod nową nazwą - Novonesis, tworząc ogromną firmę z 10 000 pracowników i rocznym przychodem w wysokości 27 miliardów DKK. Produkują enzymy, mikroorganizmy i inne składniki używane do produkcji żywności, proszku do prania i paszy dla zwierząt etc.
Zysk w wysokości 102,6 miliarda DKK w 2023 roku dla Novo Nordisk: Najcenniejsza firma w Europie właśnie ogłosiła najwyższy zysk w swojej stuletniej historii. Od 2019 roku sprzedaż wzrosła o 773%, głównie dzięki Ozempic i Wegovy. Jednym z architektów tego sukcesu jest obecny dyrektor generalny, Lars Fruergaard Jørgensen (urodzony w Viborgu w rodzinie rolników, wykształcony w Aarhus Business School, pracujący w Novo Nordisk od 1991 roku, gdzie został dyrektorem generalnym w 2017 roku).
Kącik przedsiębiorcy
Darmowe kursy dla przedsiębiorców: Chociaż od czasu do czasu są dostępne kursy dla przedsiębiorców w języku angielskim, to nadal utrzymują się one na poziomie podstawowym (jak zacząć, księgowość, itp.). Dlatego jeśli trochę rozumiesz duński, powinieneś skorzystać z kursów online oferowanych przez Iværksætterdanmark.
Dołącz do akceleratora Beyond Beta: Jeśli masz nową firmę (ledwie zdobywasz pierwszych klientów lub wciąż rozwijasz prototyp), powinieneś dołączyć do tego akceleratora. Dlaczego? Bootcampy, mentoring, okazja do nawiązania międzynarodowej współpracy i dostęp do finansowania. Termin zgłoszeń do 26 lutego.
Życie codzienne w Danii
Życie po duńsku
Od nagich kąpieli po kreskówki takie jak John Dillermand oraz lata edukacji seksualnej w filmach, Dania ma długą historię naturalnego podejścia do ciała i seksualności. W tym tygodniu nie jest inaczej. Uge Sex – termin wybrany ze względu na podobieństwo do słów 6 i sex, uge seks – to inicjatywa edukacji seksualnej stworzona przez Sex og Samfund, prywatną klinikę zajmującą się seksualnością i zdrowiem. W lutym każdego roku (od 2008 r.), klinika ta oferuje szkołom w kraju możliwość udziału w kampanii edukacyjnej, która odpowiada na powszechne problemy i pytania młodzieży. Omawiane tematy obejmują rodzinę, uczucia, ciało i granice (klasy 0-3) oraz okres dojrzewania, przyjaźń i prawa (klasy 0-4), a także zgodę, zdrowie seksualne i gender (klasy 7-10).
Szkoły mają opcję dodania Uge Sex do swojego programu nauczania i otrzymują bezpłatne kursy online i offline oraz innego rodzaju aktywności. W zeszłym roku w kampanii wzięło udział 21 600 nauczycieli. Za każdym razem kampania przedstawia nowy główny temat, a w 2024 roku jest to "Screen Body" (Skærmkrop). Celem przedmiotu jest omówienie konsumpcji treści online, jej wpływu na postrzeganie przez dzieci własnego ciała oraz związku z poczuciem własnej wartości.
To nie jedyna impreza dla dzieci w tym tygodniu, ponieważ Fastelavn tuż za rogiem. Duński karnawał odbywa się w najbliższą niedzielę, 11 lutego, 7 tygodni przed Niedzielą Wielkanocną. Oczekuje się, że młodzi ludzie przebiorą się za postacie, będą chodzić od drzwi do drzwi (szczególnie w dzielnicach mieszkalnych) i zbierać słodycze lub pieniądze – odłóż więc trochę drobnych! Przed XIX wiekiem święto obejmowało również grę zwaną "kotem w beczce". Mimo że Fastelavn istnieje od wieków, a nawet tysiącleci, niektórzy Duńczycy martwią się, że globalizacja Halloween zaczyna zacierać tę tradycję. Wraz z rosnącą falą produktów i mediów związanych z tym świętem, obawiają się, że duńska kultura może się "amerykanizować" kosztem Fastelavnu.
Wyjaśnienie
Emerytura państwowa w Danii: Jeśli urodziłeś się po 1967 roku, wiek emerytalny wynosi 69 lat.
Jeśli jesteś obywatelem UE (w tym EOG i Wielkiej Brytanii) i mieszkasz co najmniej rok w Danii, kwalifikujesz się do emerytury państwowej.
Jeśli jesteś obywatelem spoza UE, musisz mieszkać 10 lat w Danii, z czego pięć lat przed wiekiem emerytalnym.
Jeśli jesteś uchodźcą, kwalifikujesz się do emerytury.
Osoby pracujące na granicy, które nie mieszkają w Danii, ale pracują w Danii, również mają prawo do emerytury państwowej.
Podstawowa emerytura państwowa wynosi 6928 DKK miesięcznie (przed opodatkowaniem). Aby zakwalifikować się do pełnej kwoty, powinieneś mieszkać co najmniej 40 lat (od 2025 roku - 36 lat) od 15 roku życia w Danii. Mniej niż 40 lat oznacza uzyskanie procentowej części całkowitej, proporcjonalnej do czasu spędzonego w Danii.
Jako emeryt państwowy kwalifikujesz się do kilku dodatków. Niektóre z nich są związane z czasem spędzonym w Danii, inne nie. Po pierwsze, dodatek emerytalny (oparty na twojej sytuacji mieszkaniowej - singiel lub w związku małżeńskim) od 4102 DKK do 8016 DKK miesięcznie, który nie jest tylko uzależniony od czasu spędzonego w Danii, ale także od innych dochodów (emerytury prywatne, prace dodatkowe, dywidendy, itp.). Po drugie, możesz otrzymać roczną "old-age check" (Ældrecheck) w wysokości 19 900 DKK, jeśli masz mniej niż 99 200 DKK majątku i brak innych dochodów (co również zależy od czasu spędzonego w Danii). Po trzecie, świadczenia na zdrowie, ogrzewanie i mieszkanie nie zależą od czasu spędzonego w Danii.
Emerytura państwowa to tylko jedne ze źródeł dochodu dla osób starszych. Możesz także otrzymać emeryturę związana z rynkiem pracy jako część umowy o pracę i/lub emeryturę prywatną, na którą się zapisujesz.
Tygodniowy przegląd
Wiele osób korzysta z jakiejś formy sztucznej inteligencji (AI) w badaniach lub tworzeniu treści, a godnym uwagi graczem w dziedzinie sztucznej inteligencji jest ChatGPT. Podczas gdy wiele instytucji edukacyjnych może zabronić korzystania z tej technologii przez pracowników, a zwłaszcza studentów, Duński Uniwersytet Techniczny (DTU) zdecydował się zintegrować sztuczną inteligencję w swoim nauczaniu, a potencjalnie także w egzaminach. Począwszy od tego roku, DTU twierdzi, że sztuczna inteligencja przygotuje studentów do cyfrowego świata i rosnącego wykorzystania narzędzi cyfrowych. Uniwersytet wydał również wytyczne zarówno dla swoich pracowników, jak i studentów, podkreślając zaufanie i odpowiedzialność, stwierdzając, że narzędzia powinny być używane etycznie.
Kopenhaga jest co prawda domem dla prawie 700 000 osób, ale w zeszłym roku z jej systemów metra korzystało 120 milionów pasażerów. Metro w Kopenhadze nie tylko ustanowiło nowy roczny rekord pasażerów, ale w marcu same linie M3 i M4 obsłużyły 5 milionów pasażerów. W listopadzie metro przewiozło 11 milionów pasażerów. Tego lata zostanie otwarta linia M4 do Sydhavn i obejmie 5 nowych stacji: Copenhagen South, Mozarts Plads, Sluseholmen, Enghave Brygge i Havneholmen.
Robisz zakupy na Temu? Należy pamiętać, że wiele produktów sprzedawanych w chińskim sklepie internetowym nie spełnia norm bezpieczeństwa UE, ostrzega organizacja pozarządowa. Temu, najczęściej pobierana aplikacja w Danii, sprzedaje produkty bezpośrednio od chińskich producentów i jest szczególnie popularna wśród młodych Duńczyków i rodzin. Organizacja pozarządowa Rada Konsumentów powiedziała TV2, że konsumenci nie mają takich samych praw i ochrony podczas zakupów poza UE i wezwała konsumentów, aby byli świadomi swoich zakupów.
Użytkownicy pojazdów elektrycznych (EV) wkrótce będą mogli podróżować po Danii bez martwienia się o punkt ładowania, po 88% wzroście liczby punktów ładowania od 2022 roku. Od 2023 r. ministerstwo transportu poinformowało, że w Danii jest 17 400 punktów ładowania, przy czym największy wzrost odnotowano w Langeland, a następnie w Høje-Taastrup, Ikast-Brande, Rebild i Glostrup.
Osoby uczulone na pyłki będą zmagać się ze swędzącymi oczami i katarem - w Danii rozpoczął się sezon pylenia. Chociaż sezon rozpoczął się później niż zwykle, Astma-Allergi Danmark oznajmiła, że ten sezon będzie dłuższy i bardziej intensywny ze względu na zmiany klimatyczne i wzrost dzikiej trawy rosnącej w miastach. Stowarzyszenie zaleca również pobranie Dagens Pollental, bezpłatnej aplikacji, która zapewnia prognozy dotyczące pyłków i odpowiednie aktualizacje.
Unia Europejska
Tygodniowy przegląd
4-dniowy tydzień pracy. Od lutego 45 firm z Niemiec testuje czterodniowy tydzień pracy. Eksperyment ma trwać sześć miesięcy i ma na celu udowodnienie, że skrócenie godzin pracy może zwiększyć produktywność pracowników i zmniejszyć stres. Niemcy obecnie borykają się z niedoborem siły roboczej dlatego też szukają rozwiązań w nowym modelu pracy. Podobne eksperymenty w różnych krajach przyniosły już obiecujące wczesne wyniki. Więcej szczegółów na temat tego modelu i jego ograniczeń można znaleźć tutaj.
Protesty rolników szerzą się w całej Europie, a uczestnicy zaostrzają swoje działania przeciwko kosztom, regulacjom środowiskowym i taniemu importowi. Rolnicy twierdzą, że otrzymują niewystarczającą rekompensatę, borykają się z uciążliwymi podatkami i przepisami dotyczącymi ochrony środowiska, jednocześnie stając wobec niesprawiedliwej konkurencji ze strony rynków zagranicznych. Te demonstracje odbywają się przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w czerwcu, gdzie skrajna prawica, widząc rosnące wsparcie rolników, spodziewa się uzyskania znaczących postępów.
Wybory prezydenckie w Finlandii. Druga tura wyborów jest zaplanowana na 11 lutego. Kandydaci w drugiej turze to Alexander Stubb, reprezentujący Partię Koalicji Narodowej i Pekka Haavisto, reprezentujący stowarzyszenie okręgowe. Stubb otrzymał 27,2%, a Haavisto otrzymał 25,8% głosów oddanych w pierwszej turze.
Prawo do Naprawy! W odniesieniu do "Prawa do Naprawy", Parlament i Rada Europejska osiągnęły polityczne porozumienie w celu wzmocnienia praw konsumentów w sprawie napraw po upływie gwarancji prawnej. Ustalone zasady wyjaśniają obowiązki producentów i promują wysiłki konsumentów mające na celu przedłużenie żywotności produktu poprzez naprawę. Obejmuje to obowiązki producentów w zakresie naprawy różnych produktów gospodarstwa domowego, takich jak pralki, odkurzacze, a nawet smartfony, z możliwością dodawania kolejnych produktów w przyszłości. Po przyjęciu przez Radę Europejską i Parlament oraz opublikowaniu w Oficjalnym Dzienniku Unii Europejskiej, państwa członkowskie będą miały 24 miesiące na przekształcenie tego porozumienia w krajowe prawo.
Prawa
Emerytura europejska: Jako mieszkaniec Unii Europejskiej możesz uzyskać jednolity europejski produkt emerytalny, nadzorowany przez władze krajowe i Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA), którego celem jest zapewnienie dochodu na starość przez filary dodatkowe oprócz emerytury państwowej i emerytury krajowej. Program PEPP można przenosić na terenie całej UE i jest on dobrowolny.
Możliwości
Bezpłatny wyjazd do Zagrzebia (Chorwacja): Szkolenie dotyczące metod i narzędzi niezbędnych do rozwoju kompetencji cyfrowych młodych ludzi. Kiedy? 19-22 marca. Termin zgłoszeń? 6 lutego.
Bezpłatny wyjazd do Rabki-Zdroju (Polska): Szkolenie z zakresu wykorzystania wolontariatu jako narzędzia pracy z młodzieżą. Kiedy? 8-14 marca. Termin zgłoszeń? 7 lutego.
Bezpłatny wyjazd do Antwerpii (Belgia): Szkolenie z wiedzy praktycznej, metod i narzędzi angażujących ludzi, z którymi pracujesz. Kiedy? 15-22 marca. Termin zgłoszeń? 9 lutego.
Tablica ogłoszeń
Kopenhaga, 8 lutego, 17:00-19:00: Kupno nieruchomości w Danii – Postaw pierwsze kroki na swojej drodze do zakupu nowego domu w Danii, zbierając informację o procesie zakupu. Zapisz się tutaj.
Odense, 8 lutego, 19:00: Międzynarodowe spotkanie LinkedIn – wydarzenie networkingowe nastawione na dzielenie się wiedzą i doświadczeniami. Znajdź szczegóły tutaj.
Aarhus, 8 lutego, 17:00-19:00: Poznaj swój klub – Chcesz dołączyć do klubu, ale nie wiesz, czego szukasz? Rejestrując się tutaj, możesz poznać kluby i stowarzyszenia z regionu.
Miej oko na obchody Holstebro. Planują uczcić 750 rocznicę istnienia 750 wydarzeniami w 2024 r.
Kopenhaga, 22 lutego, 17:00 - 22:00: Przyjdź i poznaj naszego założyciela, Narcisa George Matache, podczas wydarzenia Crossing Borders, Food for Think.
Międzynarodowe media o Danii
Od Islandii do Danii: Odkryj 7 Zrównoważonych Nordyckich Miejsc w 2024 roku (Forbes)
Obrazy namalowane przez Królową Małgorzatę II zostaną wystawione na aukcję (CNN)
Nowy Król Danii odwiedził Polskę w czasie pierwszej oficjalnej wizyty (AP News)
Przestrzeń Last Week in Denmark
Przeczytaj artykuły na naszej stronie internetowej (po angielsku): Jak nauczyć się duńskiego; Kultura biznesu w Danii; Jak inwestować w Danii; Przewodniki dla przybyszy spoza Europy - część pierwsza oraz druga; Jak negocjować pensję; Rodzenie w Danii - część pierwsza oraz druga; Emerytura w Danii - część pierwsza oraz druga; Tłumacz w Danii oraz wiele innych historii o naszej społeczności.
Przeczytaj newsletter w innych wersjach językowych: rumuński, angielski, hiszpański, oraz włoski.
Zobacz naszą kolekcję wysokiej jakości gadżetów: Moving forward; Searching for home; Vasil; Irina; Kifaax; Monika
Śledź nas w mediach społecznościowych po więcej unikalnych treści: Facebook, Linkedin