Prawa aborcyjne; Luka w karierze; W obronie słuchu
Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (20.04-27.04) Odcinek 16 Rok 5
TOP 3 Wiadomości
Prawo do aborcji rozszerzone: limit podniesiony do 18. tygodnia, wiek samodzielnej zgody obniżony do 15 lat.
Macierzyństwo nadal wstrzymuje karierę, ponieważ znacznie mniej matek niż ojców wraca do pracy na pełen etat w ciągu dwóch lat po porodzie.
Eksperci apelują o krajowe wytyczne dotyczące ochrony słuchu, ponieważ liczba przypadków szumów usznych wśród młodych osób ponad dwukrotnie wzrosła od 2010 roku.
Ilustracja wykonana przez Diana Bălașa.
Posłuchaj najnowszego odcinka podcastu Last Week in Denmark. Dostępny na Spotify, Apple Podcasts i Amazon Music.
Od redakcji
Polskie wiadomości
Bezpłatne lekcje języka polskiego w Billund. Trwają zapisy na darmowe lekcje języka polskiego dla dzieci z klas 0–9 mieszkających w gminie Billund. Aby zajęcia ruszyły w sierpniu 2025 r., potrzebna jest grupa co najmniej 12 dzieci. Lekcje będą odbywać się w dni powszednie po godz. 16:00 lub w soboty. Zainteresowanych prosimy o kontakt do 15 maja z Polskim Stowarzyszeniem “Most Kultury” poprzez Facebook lub e-mail na adres: stowarzyszenie.mostkultury@gmail.com
Stan konkurencji poleceń
TOP 10 do 27.04.2025
Milena Giunti (42) 2. Janar de Lima (5) 3. Golam Sadman (4) 4. Ramanjaneyulu Ravipati (3) 5. Vojta Mastalir (3) 6. malu (3) 7. Steph Fuccio (3) 8. Sławomira Podwojska (2) 9. Doruk Kavraz (2)
Punkty bonusowe zostaną dodane w kolejnym wydaniu newslettera. Nadal możesz zgłosić swoje punkty bonusowe tutaj.
Mamy nadzieję, że w kolejnych tygodniach konkursu weźmie udział więcej osób, ponieważ do tej pory mieliśmy powolny start. Pamiętaj, że najlepsza czwórka wygra nagrody pieniężne, a ci, którzy zajmą miejsca od 6. do 10., otrzymają niesamowite gadżety. Przeczytaj więcej o konkursie tutaj.
Dziękujemy za czytanie i udostępnianie Danii na Tacy!
Obrazy tygodnia
🌼 Dania tonie w żółtym kolorze. W całym kraju pola jasnych kwiatów rzepaku zmieniają krajobraz w złote morze. Dzięki słonecznym dniom i ciepłej pogodzie rzepak zakwitł wcześniej i intensywniej niż zwykle. Zobacz oszałamiające zdjęcia tutaj.
Wszechświat LWID
Linkedin - Instagram - Facebook - LWID App - Merchandise Store - Podcast - Website
Czy wiesz, że możesz przeczytać Last Week in Denmark w ośmiu językach? Oprócz polskiego możesz nas czytać po Angielsku - Rumuńsku - Hiszpańsku - Turecku - Włosku - Niemiecku - Węgiersku
Duńska polityka
Nowe przepisy
🧬 Dania rozszerza prawo aborcyjne. Parlament zagłosował za podniesieniem limitu na dokonanie aborcji z 12 do 18 tygodni oraz przyznanie osobom w wieku 15–17 lat prawa do samodzielnej decyzji, bez zgody rodziców. Ustawa została przyjęta 74 głosami za przy 29 głosach przeciw. Nowa ogólnokrajowa komisja ds. aborcji zastąpi dotychczasowe regionalne komitety. Rząd określa zmiany jako krok w stronę poszanowania autonomii cielesnej i praw kobiet.
Propozycje prawne
👶 Opieka nad chorym dzieckiem w domu? Obywatelska inicjatywa, postulująca prawo do pozostania w domu z chorym dzieckiem aż do jego wyzdrowienia, zyskała ogromną popularność i zebrała 50 000 podpisów w zaledwie trzy dni. Kilka partii, w tym Alternativet (Zieloni), Enhedslisten (Sojusz Czerwono-Zielony) i SF (Socjaliści), popiera ten pomysł, inspirowany szwedzkim systemem VAB, w ramach którego rodzice otrzymują 80% wynagrodzenia. Venstre (Liberałowie), Moderaterne (Socjalliberałowie) i Socialdemokratiet (Socjaldemokraci) są otwarci na rozmowy, ale obawiają się miliardowych kosztów i wolą pozostawić takie kwestie związkom zawodowym, zamiast regulować je ustawowo.
⚡ Moderaterne chcą zniesienia zakazu energetyki jądrowej w Danii. Od 1985 roku energia jądrowa jest w Danii zakazana, ale partia Moderaterne chce to zmienić. Twierdzą, że już czas pozwolić energii jądrowej konkurować z energią słoneczną, wiatrową i biogazem, choć nadal uważają, że przyszłość należy do źródeł odnawialnych. Inne prawicowe partie również popierają zniesienie zakazu, ale Socialdemokratiet pozostaje stanowczo przeciwko energetyce jądrowej.
🏫 Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa w szkołach? Socialdemokratiet chce wprowadzić przygotowanie na sytuacje kryzysowe jako przedmiot fakultatywny dla starszych uczniów, począwszy od przyszłego roku szkolnego. Celem jest nauka umiejętności takich jak gaszenie pożarów, udzielanie pierwszej pomocy czy reagowanie na cyberataki, aby zwiększyć odporność społeczeństwa. Duńskie służby ratunkowe popierają ten plan, a odpowiedzialny minister podkreśla, że dzieci powinny być przygotowane do radzenia sobie z dzisiejszymi zagrożeniami bezpieczeństwa bez odczuwania strachu.
Scena polityczna
💸 Kto zapłaci za wzmocnienie obrony Danii? Nadchodzą wyższe wydatki na wojsko, prawdopodobnie o ponad 30 miliardów koron rocznie, w obliczu nowych celów NATO. Jednak 52% społeczeństwa sprzeciwia się podwyżkom podatków, a politycy są w tej kwestii podzieleni. Rząd nie wybrał jeszcze modelu finansowania, ponieważ czeka na ostateczne żądania NATO. SF (Socjaliści) chce nałożyć wyższe podatki na bogatych i proponuje wycofanie obniżek podatków w celu ochrony dobrobytu. Liberal Alliance (Liberalni Konserwatyści) mówi zdecydowane nie; wolą ciąć zasiłki dla bezrobotnych, finansowanie DR (publicznego nadawcy) i projekty integracyjne. Kluczowe pytanie pozostaje otwarte: kto poniesie koszty bezpieczeństwa – i jaką cenę polityczną trzeba będzie za to zapłacić?
🪖 Więcej żołnierzy, więcej brygad. Duńskie wojsko czeka znaczne wzmocnienie. Nowy plan zakłada dodanie 5 000 stałych etatów do 2033 roku, zwiększając całkowite siły militarne do ponad 28 000 osób. Bornholm otrzyma własny pułk, a liczba poborowych wzrośnie z 4 679 do 6 500. Stanowiska są rozłożone na wszystkie regiony. Celem jest zdolność do szybkiego rozmieszczania ciężkich brygad i wzmocnienia obrony Danii. Minister obrony zapowiada również gotowość do podwyżek wynagrodzeń dla żołnierzy, ale podkreśla, że kluczowe dla rekrutacji będą także lepszy sprzęt i nowoczesne zaplecze.
Czy Twoja firma mogłaby zostać dostawcą dla duńskiej armii? Przeczytaj nasz artykuł.
🌊 Nadchodzi sztorm, a my nie jesteśmy gotowi. Dania może ponieść straty sięgające 282 miliardów koron na skutek przyszłych sztormów, jeśli nie podejmie szybkich działań. Nowy raport DTU wykazuje, że nawet 245 000 osób może być dotkniętych tym problemem w ciągu najbliższego stulecia. Mimo wiedzy gdzie i jak chronić ludzi oraz budynki, rząd działał zbyt wolno – twierdzą krytycy. Minister ds. klimatu przyznaje się do wcześniejszych zaniedbań, ale obiecuje lepszy plan tego lata. Być może mieszkańcy zagrożonych obszarów będą zmuszeni zrezygnować z widoków na morze na rzecz wyższych wałów przeciwpowodziowych.
🎩 Dylemat podwójnej roli. Coraz większa presja spada na Sørena Gade, przewodniczącego parlamentu, w związku z jego płatnym stanowiskiem prezesa portu w Esbjergu. Nowa propozycja, popierana przez kilka partii politycznych, ma na celu zakazanie przyszłym przewodniczącym zajmowania płatnych stanowisk zewnętrznych, aby uniknąć konfliktu interesów – zwłaszcza teraz, gdy porty rywalizują o wielomiliardowe kontrakty dla marynarki wojennej. Gade, który zarabia ponad 1,7 miliona koron rocznie jako przewodniczący i 300 000 koron w porcie, jak na razie milczy.
Duńska gospodarka
Nasze pieniądze
📈 Wzrost nadal trwa. Dania osiągnęła kolejny rekord zatrudnienia w lutym 2025 roku – ponad 3,046 miliona osób było zatrudnionych, co oznacza wzrost o 2 400 osób w porównaniu z poprzednim miesiącem. Zatrudnienie wzrosło o 33 100 w porównaniu do zeszłego roku, głównie dzięki sektorowi prywatnemu. Pomimo niewielkiego wzrostu bezrobocia w marcu (o 500 więcej pełnoetatowych poszukujących pracy), stopa bezrobocia pozostaje niska i wynosi 2,9%.
📉 Spadające nastroje mimo dobrej kondycji gospodarki. Wskaźnik zaufania konsumentów w Danii spadł do najniższego poziomu od 1980 roku. Wielu mieszkańców obawia się o przyszłość, zwłaszcza z powodu globalnych napięć i zagrożeń handlowych ze strony Donalda Trumpa. Nowe badanie pokazuje rekordowy pesymizm dotyczący gospodarki narodowej w nadchodzącym roku, mimo że kluczowe wskaźniki, takie jak zatrudnienie, inflacja i wzrost gospodarczy, pozostają silne. Eksperci twierdzą, że obecny nastrój wynika bardziej ze strachu niż z faktów — i chociaż niektórzy mogą ograniczyć wydatki, rosnące wynagrodzenia pomagają utrzymać siłę nabywczą.
👶 Macierzyństwo nadal bardziej uderza w kariery kobiet. Nowa analiza Dansk Industri pokazuje, że dwa lata po urodzeniu pierwszego dziecka tylko 49% matek wraca do pracy na pełny etat, w porównaniu do 83% ojców. Ta różnica niewiele zmieniła się w ciągu dekady. Efekt? Niższe zarobki, wolniejszy rozwój kariery i mniejsze emerytury dla kobiet. Badanie nie uwzględnia jeszcze wpływu reformy urlopów rodzicielskich z 2022 roku, ale podkreśla, jak mocno decyzje rodzinne nadal kształtują nierówności płci na rynku pracy.
Stan rynków
⚓ Powrót duńskiej marynarki wojennej. Rząd ogłosił plany budowy floty większych okrętów wojennych w kraju, co wywołało miliardową walkę o kontrakty między miastami Esbjerg, Odense, Skagen i Frederikshavn. Cel? Odbudowa duńskiego przemysłu stoczniowego i wzmocnienie produkcji obronnej. Krytycy obawiają się opóźnień i kosztów, ale zwolennicy argumentują, że lokalna budowa stworzy miejsca pracy i zapewni szybsze dostawy. Pierwsze statki mają być gotowe do 2029 roku.
🛡️ 4 miliardy DKK na modernizację marynarki. Nowa umowa obronna zwiększa bezpieczeństwo morskie dzięki 21 nowym statkom Gwardii Narodowej, czterem statkom do działań środowiskowych i minowych oraz jednemu zaawansowanemu technicznie statkowi do monitorowania infrastruktury podmorskiej. Inicjatywa jest głównie napędzana obawami przed sabotażem ze strony Rosji w przypadku konfliktu. Pakiet obejmuje również powrót nadbrzeżnych baterii rakietowych i instalację kabli sensorowych na dnie morskim do wykrywania zagrożeń.
🎓 Bijemy rekordy w europejskim boomie doktoratów. Duńskie uniwersytety i firmy uczestniczą w 52 nowych europejskich programach doktoranckich w ramach unijnego programu Doctoral Networks, z czego 12 jest prowadzonych przez duńskie instytucje. To rekordowy wynik, wraz z uzyskaniem 260 milionów DKK w unijnym finansowaniu. Sam DTU (Duńska Politechnika Techniczna) prowadzi dziewięć programów. Inicjatywa wspiera badania transgraniczne i przyciąganie talentów. Przy wskaźniku sukcesu 14,18% (co oznacza, że tyle wniosków uzyskało finansowanie — wynik powyżej średniej UE), Dania zajmuje obecnie piąte miejsce w Europie, zaraz za Niemcami, Hiszpanią, Holandią i Wielką Brytanią.
💊 Umowa w sektorze life science między Danią a Japonią. W Tokio minister biznesu Danii oraz minister gospodarki Japonii podpisali nową umowę mającą na celu wzmocnienie partnerstw publiczno-prywatnych w sektorze nauk o życiu. Sektor ten jest jednym z najważniejszych w duńskim eksporcie, a celem jest osiągnięcie wartości 350 miliardów DKK do 2030 roku.
🐟 Nowa umowa rybna między Danią a Chinami. Podczas misji handlowej w Chinach, duński minister żywności podpisał trzy nowe umowy mające na celu zwiększenie eksportu paszy dla koni, jęczmienia słodowego oraz dziko łowionych ryb. Umowa rybna jest przełomowa: zamiast zatwierdzenia dla poszczególnych gatunków, wszystkie dziko złowione ryby z Danii i Grenlandii uzyskały jednoczesny dostęp do chińskiego rynku. Ryby i owoce morza wyprzedziły wieprzowinę jako najważniejszy produkt spożywczy eksportowany z Danii do Chin, stanowiąc 35% całego eksportu.
Przedsiębiorczość
🌱 Jeśli marzysz o założeniu własnej firmy w Danii, nowy bezpłatny sześciotygodniowy program inkubacyjny online może być idealnym punktem startowym. Program potrwa od 8 maja do 12 czerwca 2025 roku i obejmuje cotygodniowe sesje w języku angielskim (z wsparciem w języku ukraińskim). Uczestnicy poznają zasady budowania modelu biznesowego, zarządzania finansami, uzyskiwania pozwoleń, pozyskiwania funduszy, przygotowywania prezentacji dla inwestorów oraz tworzenia skutecznej strategii cenowej. Rejestracja dostępna tutaj.
Życie codzienne w Danii
🎧 Czas na zdrowe nawyki słuchowe? Eksperci i politycy apelują o wprowadzenie krajowych wytycznych dotyczących ochrony słuchu, podobnych do tych, które obowiązują w przypadku spożycia owoców, alkoholu czy aktywności fizycznej. Dlaczego? Liczba przypadków szumów usznych wśród młodych osób ponad dwukrotnie wzrosła od 2010 roku. Obecnie jedna na dziesięć osób w wieku 16–24 lat zgłasza takie objawy. Wszechobecność ekranów i słuchawek sprawia, że utrata słuchu staje się ukrytą epidemią. Organizacje takie jak Høreforeningen postulują kampanie edukacyjne, materiały dla szkół i oficjalne zalecenia.
👟 Bez butów, mniej hałasu. W szkole Tollundskolen w Silkeborg uczniowie i nauczyciele zmieniają obuwie na kapcie lub sandały zaraz po wejściu do budynku. Szkoła oficjalnie wprowadziła zasadę "bez butów", co – jak podkreśla dyrekcja – przynosi efekty: mniej rozpraszaczy, czystsze podłogi i spokojniejsze warunki do nauki. Nawet meble wybierane są z myślą o ograniczeniu hałasu – używa się biurek na kółkach i krzeseł z recyklingu tworzyw sztucznych.
🥩 Ile mięsa to za dużo? Zgodnie z najnowszymi badaniami DTU, dla zrównoważonej i zdrowej diety limit spożycia białego mięsa wynosi 255 g tygodniowo. Czerwone mięso, takie jak wołowina i jagnięcina? Według naukowców powinno zniknąć z menu, jeśli chcemy pozostać w granicach wytrzymałości naszej planety. Przeciętny mieszkaniec Danii spożywa niemal czterokrotnie więcej niż zalecana ilość. Badacze liczą, że podanie konkretnych wartości ułatwi zrozumienie, jak powinna wyglądać dieta przyjazna dla klimatu.
📱 Rodzice śledzą dzieci? Sześć na dziesięcioro dzieci przyznaje, że ich rodzice mogą śledzić ich lokalizację za pomocą aplikacji takich jak Find, Snapchat czy iSharing. Dla wielu rodzin to kwestia bezpieczeństwa i organizacji – sprawdzenia, czy dziecko dotarło do domu lub nie pomyliło autobusu. Jednak eksperci ds. dobrostanu dzieci ostrzegają, że nadmierna kontrola może negatywnie wpływać na samodzielność i prywatność. Niektóre dzieci przyznają się nawet do celowego podawania fałszywych lokalizacji. Choć większość uczestników ostatniego reportażu DR czuła się bezpieczniej, wiedząc, że rodzice mogą ich znaleźć, organizacja Børns Vilkår zachęca rodziny do budowania zaufania dla dobra obu stron.
🧨 Wzrost kultury inceli. Nowe badania pokazują ogromny wzrost liczby użytkowników międzynarodowych forów inceli – w niektórych przypadkach przekraczający 900% od 2020 roku. Te internetowe społeczności promują skrajną mizoginię i przekonanie, że kobiety są winne mężczyznom dostęp seksualny. Większość użytkowników to młodzi mężczyźni, często odczuwający odrzucenie i izolację. Eksperci ostrzegają, że media społecznościowe rozprzestrzeniają idee inceli w subtelny sposób, m.in. poprzez viralowe treści i slang, jak „looksmaxxing” czy „red pill”. Duńskie władze uznają obecnie radykalne odłamy tej kultury za potencjalne zagrożenie terrorystyczne. Rozwiązanie? Większa świadomość społeczna, rozmowy w rodzinach od najmłodszych lat i wsparcie chłopców w radzeniu sobie z odrzuceniem, relacjami i emocjami, zanim zrobią to ekstremiści.
🐶 Uwaga na robaczycę serca. Niebezpieczna choroba psów, tzw. francuska robaczyca serca, szybko rozprzestrzenia się w Danii, szczególnie w ciepłych i wilgotnych miesiącach, kiedy ślimaki mają najlepsze warunki do życia. Psy mogą zarazić się pasożytem, liżąc lub zjadając ślimaki. Objawy, takie jak kaszel, zmęczenie, problemy żołądkowe czy zmiany w zachowaniu, mogą pojawić się dopiero po kilku miesiącach, co utrudnia wczesne wykrycie. Nieleczona choroba może prowadzić do uszkodzenia płuc, krwotoków wewnętrznych, a nawet śmierci.
Międzynarodowa społeczność w Danii
Nowe doniesienia
Jeśli korzystasz z mediów społecznościowych, z pewnością zauważyłeś, że wielu twórców z zagranicy dokumentuje życie w Danii. Co jednak motywuje ich do takiej działalności, dlaczego ich relacje cieszą się tak dużym zainteresowaniem i czy naprawdę można na tej podstawie zbudować stabilną karierę? Daisy Zeijlon rozmawia z trzema największymi międzynarodowymi influencerami w Danii, aby to sprawdzić.
Nasz najnowszy przewodnik z serii „Jak to zrobić” dotyczy uzyskania kredytu hipotecznego w Danii. Sandani Gunawardane wyjaśnia wszystko, co warto wiedzieć na ten temat.
W Danii rozpoczął się sezon konfirmacji! W gościnnym artykule Sigga Hansen, założycielka internetowej szkoły językowej Lingua Danica, przybliża to charakterystyczne dla Danii przejście w dorosłość.
Lingua Danica oferuje czytelnikom Danii na Tacy rabat 500 DKK na wszystkie kursy językowe. Aby skorzystać z oferty, wejdź na stronę https://www.linguadanica.com/collaborators-store-page i użyj kodu LASTWEEK.
Z okazji przekroczenia liczby 100 opublikowanych autorskich artykułów, co tydzień przypominamy jedno z popularnych ostatnich opracowań, które mogłeś przeoczyć:
W całej Danii wielu obcokrajowców przygotowuje się obecnie do egzaminu na obywatelstwo, który odbędzie się w czerwcu. Na początku miesiąca Ahmet Akkoç przygotował niezastąpiony przewodnik po tych egzaminach.
Nowe felietony
Duńska kultura kulinarna jest znana na całym świecie – i to nie bez powodu! W swojej popularnej serii „Jak żyć jak miejscowy” Stephanie Makison przygląda się bliżej codziennym zwyczajom, zaczynając od tego, co Duńczycy trzymają w lodówkach!
Laura Matheson powraca z kolejną odsłoną cyklu Tur-Retur, w tym tygodniu poświęconą „nadganianiu kulturowemu”. Poczucie przynależności do kultury jest kluczowe dla integracji, ale dla obcokrajowców – zwłaszcza tych, którzy mieszkali w wielu krajach – może to być sporym wyzwaniem.
Czy wiesz, że Last Week in Denmark oferuje teraz możliwość zamieszczania treści sponsorowanych? Jeśli prowadzisz firmę, o której powinni dowiedzieć się nasi czytelnicy, chętnie o niej napiszemy – wspierając naszą działalność i Twoją promocję. Skontaktuj się z nami tutaj.
Jak wyglądają takie treści sponsorowane? Oto niedawny przykład – artykuł o Mood Studio w Silkeborgu.
Jeśli masz pomysł na temat wiadomości lub artykułu, który powinniśmy poruszyć, również zapraszamy do kontaktu: reporter@lwid.dk.
Tablica ogłoszeń
Mieszkasz w okolicach Vejle w Jutlandii? To dynamicznie rozwijające się miasto z bogatą ofertą dla obcokrajowców, koordynowaną przez Louise Nielsen z Newcomer Services. Zobacz wydarzenia dla społeczności międzynarodowej na maj tutaj.
Esbjerg, 18 maja, godz. 11:00 – Weź udział w Światowym Dniu Kultur, pełnym życia święcie różnorodności i wspólnoty! Dołącz do warsztatów interaktywnych, projektów artystycznych i literackich, spróbuj słodkich i wytrawnych potraw z różnych zakątków świata. Posłuchaj muzyki na żywo, poznaj rękodzieło i sztukę różnych kultur oraz odkryj wspólne wartości, które nas łączą.
Międzynarodowe media o Danii
Żyj jak Duńczyk: lekcje z jednego z najszczęśliwszych miejsc na świecie (Guardian)
Rewolucja pełnoziarnista! Jak Dania zmieniła dietę – i zdrowie – całego narodu (Guardian)
Rekordowy tunel budowany między Danią a Niemcami (BBC)