Podatek wojenny; Niskie stopy procentowe.
Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (26.01-02.02) Episode 4 Year 5
TOP 3 Wiadomości
Potrzebujemy 90 miliardów DKK, aby spełnić wymóg NATO dotyczący przeznaczenia 5% PKB na wydatki obronne. Oznacza to konieczność dłuższej pracy, cięć w systemie opieki społecznej lub wprowadzenia podatku wojennego.
Narodowy Bank Danii kontynuuje obniżanie stóp procentowych. Oczekuje się, że do lata spadną one do poziomu 1,1%.
Od 2026 roku będzie można dzwonić pod numer alarmowy 112 w przypadku nagłych kryzysów psychiatrycznych.
Ilustracja autorstwa Diany Bălașa.
Posłuchaj najnowszego odcinka podcastu Last Week in Denmark. Dostępny na Spotify, Apple Podcasts i Amazon Music.
Od redakcji
Sytuacja w Danii
„Grenlandia powinna rozważyć ponowne przystąpienie do Unii Europejskiej.” — europoseł Morten Løkkegaard.
Witaj, luty. Wraz z nadchodzącą wiosną zbliżają się również wielkie wydarzenia na naszej planecie, zwanej Ziemią. Z jakiegoś powodu to właśnie w lutym w poprzednich latach zaczynały się znaczące wydarzenia. Być może dlatego, że ludzie w końcu wychodzą z „noworocznego letargu” i czują gotowość do działania.
Czy ten luty również przyniesie coś, co zakłóci monotonię codzienności? Miejmy nadzieję, że nie. Jednak już ostatni tydzień stycznia okazał się „gorącym okresem” dla Danii. Premierka Mette Frederiksen zaprosiła do swojego domu czworo przywódców nordyckich, aby omówić zacieśnienie współpracy regionalnej. Odwiedziła także stolice europejskie, starając się zdobyć poparcie dla geopolitycznych interesów Grenlandii. Dodatkowo ogłosiła znaczące inwestycje, liczone w miliardach koron duńskich, w militarne zdolności Arktyki.
Tymczasem po drugiej stronie Atlantyku Stany Zjednoczone zyskały wpływowego sojusznika wśród czołowych polityków Grenlandii — osobę coraz głośniej domagającą się referendum w sprawie niepodległości. Ostatecznie byłaby to jedyna droga, która pozwoliłaby USA „kupić” Grenlandię. Strategia jest prosta: zdobyć lokalnego rzecznika, zyskać głosy w przyszłym referendum, przekonać parlament Grenlandii, wywrzeć presję na Danię, aby uznała wyniki, i przyznać Grenlandii krótkotrwałą niepodległość. Następnie zorganizować kolejne referendum — tym razem w sprawie przyłączenia do USA — i ponownie zdobyć potrzebne głosy. Jeśli ten plan się powiedzie, będzie to pierwsze rozszerzenie terytorialne Stanów Zjednoczonych od 80 lat. Potencjalne dziedzictwo Donalda Trumpa, ale zarazem puszka Pandory dla świata.
Jeśli kiedykolwiek Grenlandia stanie się częścią USA, globalny porządek zmieni się nieodwracalnie. Świat stanie się otwartym rynkiem, na którym potężne państwa będą czuły się ośmielone do przejmowania terytoriów od słabszych. Prawo międzynarodowe i instytucje stracą na znaczeniu, a granice staną się jedynie liniami na piasku — łatwymi do zatarcia przez umowy gospodarcze, wpływy polityczne i różne formy współczesnych konfliktów.
My, jako Europejczycy, musimy dostrzec, że istnieje tylko jedna realna droga naprzód: silniejsza i bardziej zjednoczona Unia Europejska. W coraz mniej stabilnym świecie, gdzie wielkie mocarstwa dążą do przekształcenia globalnego status quo, nasza zbiorowa siła jest jedyną gwarancją zachowania naszego stylu życia. Musimy trzymać się razem — nie tylko dla siebie, ale również dla ochrony międzynarodowego ładu opartego na zasadach.
Grenlandia często pojawia się ostatnio w światowych mediach, ale niewiele mówi się o ludziach, którzy tam mieszkają. Kim są? Co naprawdę myślą o USA i Danii? Jak możemy zaangażować się w poprawę ich życia? O tym opowiada Ahmet Akkoç.
Dziękujemy za czytanie i udostępnianie Danii na Tacy!
Obrazy tygodnia
🐺 Wilk na polowaniu. Rzadkie nagranie przedstawiające wilka ścigającego stado jeleni szlachetnych w pobliżu Brande.
🥘 Niespodziewana kolacja nordyckich przywódców – bez prasy, bez oficjalnych oświadczeń, tylko czworo premierów i domowy posiłek. Mette Frederiksen gościła przywódców Szwecji, Norwegii i Finlandii w swoim kopenhaskim mieszkaniu na nieformalnym spotkaniu przy kolacji. A co w menu? Tarta porowa, kurczak z musem jabłkowym i piwa Mikkeller.
Wszechświat LWID
Linkedin - Instagram - Facebook - LWID App - Merchandise Store - Podcast - Website
Czy wiesz, że możesz przeczytać Last Week in Denmark w ośmiu językach? Oprócz polskiego możesz nas czytać po Angielsku - Rumuńsku - Hiszpańsku - Turecku - Włosku - Niemiecku - Węgiersku
Duńska polityka
Nowe przepisy
Kryzysowa infolinia psychiatryczna: Rząd zainwestuje 113 milionów DKK w 2025 roku na utworzenie psychiatrycznej infolinii alarmowej. Od 2026 roku zostanie ona zintegrowana z numerem alarmowym 112. Zamiast dzwonić pod długi numer dostępny tylko w określonych godzinach i różny w zależności od regionu, pomoc będzie można uzyskać po prostu wybierając 112 – dostępne całą dobę, co ułatwi i przyspieszy wsparcie dla osób w kryzysie.
12 inicjatyw na rzecz zwalczania dyskryminacji osób grenlandzkiego pochodzenia: Wśród najważniejszych znajdują się m.in. prawo do grenlandzkiego paszportu, wprowadzenie obowiązkowych lekcji o Grenlandii i Wyspach Owczych na zajęciach historii, utworzenie funduszu finansującego projekty społeczne mające na celu zwalczanie dyskryminacji, środki na szkolenie większej liczby tłumaczy języka grenlandzkiego oraz specjalna infolinia w języku grenlandzkim w Instytucie Praw Człowieka, gdzie można zgłaszać przypadki dyskryminacji. Dowiedz się więcej o Grenlandii i o tym, jak możesz wspierać jej mieszkańców tutaj.
Zwiększona obecność militarna w regionie Arktyki: Dania podnosi poprzeczkę. Rząd zatwierdził modernizację obrony Arktyki i północnego Atlantyku o wartości 14,6 miliarda DKK, obejmującą trzy nowe arktyczne okręty, drony dalekiego zasięgu i wzmocniony nadzór satelitarny. A to dopiero pierwszy etap – kolejna duża umowa ma zostać zawarta w połowie 2025 roku, aby jeszcze bardziej zwiększyć zdolności obronne.
Nowe prawo dotyczące flag narodowych: 1 stycznia tego roku weszło w życie nowe prawo zakazujące wywieszania większości flag narodowych w Danii. Ali Lewis przygląda się, co oznacza ta regulacja dla obywateli oraz jakie zaskakujące okoliczności doprowadziły do jej wprowadzenia.
Propozycje prawne
„Powinno być łatwiej pozywać za zniesławienie w mediach społecznościowych” – mówi Komitet ds. Odpowiedzialności Mediów, powołany dwa lata temu w celu opracowania propozycji aktualizacji przepisów dotyczących mediów. Komitet chce również rozszerzyć przepisy kodeksu karnego dotyczące zniesławienia, aby obejmował nowe podmioty medialne (influencerów, blogerów itp.) oraz powołać rzecznika praw mediów. Reforma medialna jest spodziewana jeszcze w tym roku i prawdopodobnie uwzględni te propozycje.
Reforma ustawy o wspólnotach religijnych: Ustawa, która wprowadza kilka zmian w organizacji życia religijnego w Danii, będzie przedmiotem obrad parlamentu tej wiosny. Wśród oczekiwanych zmian znajduje się możliwość utraty statusu uznania przez wspólnoty religijne, jeśli zapraszają zagranicznych mówców znajdujących się na liście „głosicieli nienawiści”. Ponadto zagraniczne źródła finansowania będą musiały być ujawniane. W ramach reformy powołano grupę roboczą, której zadaniem jest opracowanie inicjatyw mających na celu przeciwdziałanie niezgodnym z prawem praktykom dotyczącym małżeństw i rozwodów religijnych.
Zakaz zakrywania twarzy w miejscach publicznych w Danii może wkrótce zostać rozszerzony na szkoły i uniwersytety. To jedna z 13 nowych rekomendacji Komisji ds. Zapomnianej Walki Kobiet, która argumentuje, że instytucje edukacyjne nie powinny umożliwiać sprawowania kontroli społecznej opartej na normach honorowych.
Scena polityczna
Premierka Danii, Mette Frederiksen, udała się w tym tygodniu do Berlina, Paryża i Brukseli, aby zapewnić europejskie wsparcie w sprawie Grenlandii. Francja zaoferowała wysłanie żołnierzy na Grenlandię. Inni ministrowie spraw zagranicznych UE podzielili stanowisko Francji i przekazali Kopenhadze, że również są gotowi do rozmieszczenia wojsk, jeśli będzie to konieczne.
Duńska gospodarka
Nasze pieniądze
🚀 Duńskie firmy zyskują technologiczne wsparcie — bez nadwyrężania budżetu. Innowacje są kosztowne, ryzykowne i często poza zasięgiem mniejszych przedsiębiorstw. Jednak Dania właśnie to uprościła. Rząd przeznacza 357 milionów DKK rocznie na siedem instytutów GTS, które będą rozwijać nowoczesne technologie w obszarach takich jak sztuczna inteligencja, technologia kwantowa i energetyka. Co najważniejsze — każda duńska firma będzie mogła z tego skorzystać.
💰Podatek wojenny czy cięcia budżetowe? Rachunek za NATO nadchodzi.
Chcesz, żeby Dania spełniła żądanie Trumpa dotyczące 5% PKB na NATO? To oznacza 30 miliardów DKK za każdy dodatkowy 1% – kwotę, której ekonomiści nie widzą w obecnym budżecie. Pozostają trzy opcje:
1️⃣ Pracować więcej. (Niepopularne.)
2️⃣ Ograniczyć wydatki na opiekę społeczną. (Bardzo niepopularne.)
3️⃣ Wprowadzić podatek wojenny. (Polityczna burza gwarantowana.)
📉 Dobra wiadomość dla kredytobiorców: stopy procentowe spadają!
Narodowy Bank Danii właśnie obniżył stopy procentowe o 0,25%, sprowadzając je do poziomu 2,35%. Ekonomiści przewidują kolejne dwie obniżki do lata, co może doprowadzić do spadku nawet do 1,1%. Dlaczego? Inflacja jest pod kontrolą, ale gospodarka potrzebuje impulsu po tym, jak wzrost gospodarczy w UE utknął na poziomie 0% w ostatnim kwartale.
Stan rynków
⚡ Jedna stacja ładowania na 200 osób w Danii!
Dania mocno stawia na elektryki. W ostatnim kwartale 2024 roku liczba publicznych punktów ładowania poszybowała w górę – a to dlatego, że aż 60% wszystkich nowo zarejestrowanych aut było elektrycznych. Efekt? Obecnie przypada jedna stacja ładowania na 11 samochodów elektrycznych.
🌱 Wodorosty: nowe zielone złoto? Dania i Korea są o tym przekonane.
Zapomnij o jarmużu – wodorosty to prawdziwa superżywność przyszłości. Rosną bez potrzeby użycia ziemi, nie wymagają nawozów i mają ogromny potencjał nie tylko w branży spożywczej, ale także w bioplastikach, medycynie i ekologicznych innowacjach. Nowo powstały Duńsko-Koreański Sojusz Niebieskiej Bioekonomii łączy naukowców i przedsiębiorstwa, by uczynić z wodorostów potęgę zrównoważonego przemysłu.
🚗 Rezygnacja z Tesli? Poparcie Trumpa przez Muska wywołuje sprzeciw w Danii.
Poparcie Elona Muska dla Trumpa pozostawia niektórych właścicieli Tesli w Danii z niesmakiem — i trudnym dylematem. Dealerzy samochodowi oraz FDM odnotowują spadek zainteresowania Teslą, a kupujący coraz częściej świadomie rezygnują z wyboru Tesli z powodów politycznych.
Przedsiębiorczość
🎓 Darmowy kurs biznesowy: Dołącz do „Ekonomii biznesu dla przedsiębiorców”, kursu organizowanego przez Aalborg Institute for Development i Iværksætterdanmark! Kiedy? W każdy wtorek, 17:00-20:00 (4-25 lutego). Zapisz się tutaj.
Życie codzienne w Danii
Srebrny medal dla Danii na mistrzostwach świata w sztuce kulinarnej dzięki Bocuse d'Or. W 2023 Duńczycy sięgnęli po złoto, ale tym razem udało się to Francji. Sprawdź tutaj danie konkursowe Danii.
🌳 Dania przekroczyła ważny próg: 75 000 hektarów nietkniętych lasów! Po zakończeniu ostatniej fazy podziału ziem, większość lasów stanowych pozostawiono naturze – bez wyrębu i bez ingerencji człowieka. Tylko starzejące się drzewa, mech i przyroda, która rządzi się swoimi prawami. Dania planuje objąć ochroną dodatkowych 100 000 hektarów dziewiczego lasu w nadchodzących latach.
🚌 Najstarszy kierowca autobusu w Danii nie planuje zwalniać. Mając 82 lata Torben Alstrup-Nielsen nie tylko jeździ autobusem nr 751, ale także udowadnia, że emerytura nie jest dla każdego. Niegdyś rzecznik prasowy, ekonomista ds. marketingu i konsultant biznesowy, Torben po zdiagnozowaniu raka postanowił całkowicie odmienić swoje życie i w wieku 74 lat został kierowcą autobusu. Teraz otrzymał tytuł „Najlepszego kierowcy powyżej 60. roku życia”, stając się symbolem aktywności zawodowej seniorów w Danii.
Wzrost liczby ochotników w duńskiej służbie wojskowej w obliczu rosnących napięć na świecie. Dania może już nie być krajem żyjącym w pokoju, ale to nie odstrasza młodych Duńczyków – wręcz przeciwnie. Tak wielu z nich zapisuje się do służby wojskowej, że obecnie lista oczekujących na wstąpienie do duńskich sił zbrojnych sięga 18 miesięcy.
Najbardziej samotna wyspa Danii traci ostatniego mieszkańca. Przez lata Hirsholmene miało tylko jednego stałego mieszkańca: Jørgena Nielsena, byłego latarnika i rybaka, który nie chciał opuścić wyspy nawet po śmierci żony. Jørgen zmarł w wieku 82 lat, pozostawiając najbardziej wysunięty na północ archipelag Danii bez ani jednego mieszkańca. Hirsholmene dołącza do rosnącej listy opuszczonych duńskich wysp – co najmniej 36 zostało trwale wyludnionych w ciągu ostatniego stulecia.
📚 Sherry, pogawędki i literatura islandzka – w bibliotece Gudhjem wcale nie jest cicho. Kiedy w zeszłym roku małej bibliotece na Bornholmie groziło zamknięcie, mieszkańcy zjednoczyli siły, napisali listy i udowodnili, że ta przestrzeń może być czymś więcej niż tylko magazynem książek. Ich wysiłki przyniosły skutek - zamiast zamykać bibliotekę, dziś tętni ona życiem dzięki wydarzeniom inicjowanym przez lokalną społeczność. I nie jest to jedynie przypadek w Gudhjem — biblioteki w całej Danii przekształcają się w centra kulturalne oferujące pogadanki, muzykę i spotkania towarzyskie, czyniąc życie w małych miasteczkach bardziej atrakcyjnym.
🚔 Czy duńska policja „pierze” sprawy? Prawnicy i funkcjonariusze biją na alarm. Szokujące doniesienia wstrząsają duńską policją – funkcjonariusze twierdzą, że wywierano na nich presję, aby ignorowali dochodzenia, aby zmniejszyć liczbę prowadzonych spraw. Tak zwane zjawisko „prania spraw” rzekomo oznacza celowe pomijanie podstawowych czynności śledczych, takich jak zbieranie nagrań z monitoringu czy przesłuchiwanie podejrzanych.
🐛Inwazja „Piekielnej Gąsienicy” w Odense. Zła wiadomość zarówno dla alergików, jak i dębów — w Danii po raz pierwszy potwierdzono obecność ćmy procesyjnej, gąsienicy znanej z toksycznej, drażniącej skórę sierści. W Niemczech zamknięto już parki i drogi z powodu plagi, a urzędnicy z Odense rozważają podobne środki.
🏫 Integracja 2.0: czy historia powtórzy się w duńskich szkołach? Déjà vu? Władze samorządowe ponownie apelują o zwiększenie liczby dzieci uczęszczających do szkół ogólnodostępnych, mimo niepowodzenia reformy integracyjnej z 2012 roku. Pomysł: mniej dzieci w szkołach specjalnych, więcej środków dla szkół ogólnodostępnych. Jednak rodzice, nauczyciele i grupy wsparcia podnoszą alarm, obawiając się powtórzenia błędów z przeszłości.
🚨 Duńskie władze ostrzegają: Puff Bary (e-papierosy) zawierają niebezpieczne narkotyki syntetyczne. Kolorowy batonik w dłoni nastolatka? Może zawierać nie tylko nikotynę. Duńskie laboratoria kryminalistyczne wykryły syntetyczne i półsyntetyczne kannabinoidy w niektórych płynach do e-papierosów i batonikach, które mogą być znacznie bardziej niebezpieczne niż konopie indyjskie – powodując ostre zatrucie, halucynacje i ciężką psychozę.
Nowe przepisy dotyczące Kontanthjælp, duńskiego programu pomocy pieniężnej dla osób borykających się z bezrobociem lub inną trudną sytuacją finansową. Reporterka LWID Gosia Kozłowska zebrała tu wszystkie informacje.
W ciągu najbliższych trzech lat 137 mln DKK zostanie przeznaczone na walkę z negatywną kontrolą społeczną w Danii, a rząd duński jest zdeterminowany, aby rozwiązać ten problem. Laura Matheson z naszego zespołu reporterów przygląda się bliżej, co to oznacza.
Międzynarodowa społeczność w Danii
PopCultGang to prawdziwa instytucja w Aarhus — starannie prowadzony sklep z retro zabawkami i grami, który sprawia, że czujesz się jak dziecko, zaledwie przekraczając próg. Nasza reporterka, Ali Lewis, rozmawiała z właścicielami, Mathiasem i Amalie, o tym, jak zamienili swoją pasję w dochodowy biznes i stworzyli wspierającą społeczność dla ukrytych kolekcjonerów w Danii i poza jej granicami.
Trish Knudsen, rodowita Australijka mieszkająca obecnie w Kopenhadze, będzie autorką comiesięcznej rubryki Culture Shock. Będzie ona regularnie przyglądać się filmowi, telewizji, muzyce, sztuce i innym aspektom duńskiej kultury, badając, w jaki sposób mogą one pomóc obcokrajowcom poczuć się bardziej związanymi z Danią. Trish porozmawia również z osobami z zagranicy, które zbudowały tu kreatywne życie.
Adrienn Ravn, psycholożka społeczna pochodząca z Węgier, która niedawno uzyskała obywatelstwo duńskie, przedstawia nową comiesięczną kolumnę Inside Out. To refleksyjny cykl o ludzkich doświadczeniach — samopoznaniu, rozwoju i życiowych przemianach z perspektywy imigrantki.
Ali Lewis wraca z nowym wydaniem Found in Translation, świętując rok pobytu w Danii i ujawniając, co jej dwaj nastoletni synowie myślą o życiu tutaj.
Dlaczego tak wielu Niemców chce mieszkać w Danii? Rodowity Niemiec, Daniel Schneider, porozmawiał ze swoimi rodakami, aby dowiedzieć się, co ich tu przyciąga.
Międzynarodowe media o Danii
Duńska premierka w trakcie podróży po UE w obliczu rosnącego niepokoju na Grenlandii (BBC)
Dania i inne kraje pod presją szukają lobbystów powiązanych z Trumpem (The New York Times)