Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (29.09-06.10) Odcinek 33 Rok 4
Porządek w szkołach; Średnie wynagrodzenie w Danii; Używanie języka grenlandzkiego
Od redakcji
Sytuacja w Danii
Cztery, trzy, dwa stopnie Celsjusza… Każdy kolejny poranek w tym tygodniu okazał się zimniejszy niż poprzedni. Nie jesteśmy pewni, czy oznacza to, że przeskoczyliśmy prosto w zimę, czy może zapomnieliśmy, jak zimna może być jesień. Tak czy siak, niebawem usłyszymy w radiu świąteczne melodie, bo im bliżej końca roku, tym czas zdaje się przyspieszać.
Początek października to także początek sezonu politycznego. Po debacie otwarcia, która trwała aż do późnej nocy, członkowie Parlamentu wrócili do pracy. Na razie mogliśmy jedynie informować o propozycjach i pomysłach; wkrótce jednak będziemy mogli wspomnieć o ustawodawstwie, które zostało przyjęte i które wejdzie w życie w 2025 roku.
W szczególności czekamy na Ustawę Finansową 2025, aby przekonać się, na co zostaną wydane nasze podatki w kolejnym roku. Debata na ten temat powinna rozpocząć się wkrótce, a bardziej szczegółowe porozumienie zostanie ogłoszone na początku grudnia.
Jak można się było spodziewać, debata nie oszczędziła nam dramatów. Prawdopodobnie jej najbardziej intensywną częścią było symboliczne przemówienie wygłoszone po grenlandzku przez Aki-Matildę Høegh-Dam oraz wynikający z tego konflikt z przewodniczącym Parlamentu, Sørenem Gade, który nie pozwolił na pytania dotyczące wystąpienia, ponieważ nie było ono wygłoszone w języku duńskim.
Debata nad używaniem języka grenlandzkiego i farerskiego w duńskim parlamencie dopiero się rozkręca. Możemy się spodziewać, przynajmniej ze strony grenlandzkiej, znacznych nacisków aby uznać język grenlandzki za język oficjalny.
Afery nie zakończyły się na tej sprawie. Lider Dansk Folkeparti, Morten Messerschmidt, użył swojego przemówienia otwierającego aby zaatakować lidera Moderaterne, Larsa Løkke Rasmussena, efektywnie wypowiadając mu wojnę. Sposób, w jaki użył swojej mowy otwierającej był tak niezwykły, że każda partia, pomijając Konservative, zbojkotowała możliwość zadawania pytań (jest w zwyczaju aby zezwolić na zadawanie pytań po przemówieniu lidera).
Jak większość dramatów rozgrywa się w trzech aktach tak i debata otwierająca. Rzecznik Enhedslisten, Pelle Dragsted, musiał ustosunkować się do pytań o powiązaniach partii z grupami terrorystycznymi. Co zostało mu wypomniane? Spotkania między przedstawicielami partii a grupą terrorystyczną PFLP oraz udostępnienie miejsca na spotkania dla Gangu Blekingegade.
To był interesujący początek sezonu politycznego, a powinno być tylko bardziej interesująco bo spodziewamy się najważniejszego dla społeczeństwa starcia: dyskusji nad wiekiem emerytalnym.
Dziękujemy za czytanie i udostępnianie Danii na Tacy!
P.S. Czy masz serce do uprawy swoich własnych produktów? Jeśli tak, spodoba Ci się ten link. A jeśli lubisz wilki, tu możesz zobaczyć te, które mamy w Danii.
Wszechświat LWID
Linkedin - Instagram - Facebook - LWID App - Merchandise Store - Podcast - Website
Duńska polityka
Tygodniowy przegląd polityczny
Jazda pod wpływem gazu rozweselającego będzie niebawem nielegalna, jeśli propozycja Ministerstwa Transportu zostanie przyjęta. Posiadanie gazu rozweselającego w przestrzeni publicznej jest już nielegalne od lipca ubiegłego roku, a wprowadzono również kontrole nabywców, którzy chcą zakupić więcej niż 17 gramów naraz.
Ciśnienie gazu może uszkodzić płuca i drogi oddechowe, a w skrajnych przypadkach prowadzić do utraty przytomności.
O 11% mniej krów i świń w Danii po wdrożeniu zielonej umowy trójstronnej. Jednak wpływ zmian będzie różny w zależności od regionu. W niektórych gminach konieczne będzie ograniczenie liczby zwierząt gospodarskich nawet o 74%. Związek rolników, będący stroną umowy, nie zgadza się z tymi szacunkami, argumentując, że możliwe będzie utrzymanie obecnego stanu pogłowia, nawet jeśli 400 tysięcy hektarów gruntów rolnych zostanie przekształconych w lasy.
25 z 98 gmin nie ma systemu wsparcia dla weteranów wojennych, a te, które go posiadają, różnią się znacznie pod względem jakości świadczonych usług. Kilka partii planuje złożyć projekt ustawy nakładający obowiązek zatrudnienia przez gminy koordynatora ds. weteranów, który pomoże byłym żołnierzom w reintegracji społecznej.
Dansk Folkeparti wypowiada wojnę Moderaterne. Lider partii, Morten Messerschmidt, zapowiedział, że zrobi wszystko, co w jego mocy, aby Lars Løkke Rasmussen i partia Moderaterne nie miały wpływu na władzę. Jak można się domyślać, wywołało to oburzenie wśród pozostałych partii prawicowych, które liczą na możliwość utworzenia rządu prawicowego po 2026 roku. Stworzenie takiej koalicji bez Moderaterne będzie jednak niemal niemożliwe.
W powiększeniu
Partie rządzące: Socialdemokratiet (Socjaldemokraci) 19,6% (+2,3%*); Venstre (Liberałowie) 11,1% (+2,2%), Moderaterne (Socjalliberałowie) 4,1% (-2,6%). Razem: 34,8%
Czerwona opozycja: SF (Socjaliści) 16,9% (+1,1%); Enhedslisten (Sojusz Czerwono-Zielony) 5,4% (-2,2%; Radikale Venstre (Socjalliberałowie) 3,8% (-1,3%); Alternativet (Zieloni) 2% (-0,3%). Razem: 28,1%
Niebieska opozycja: Liberal Alliance (Libertarianie) 13,1% (-0,7%); Danmarksdemokraterne (Populiści narodowi) 10,9% (+1,2%); Konservative (Konserwatyści) 6,6% (+0,3%); Dansk Folkeparti (Narodowi Konserwatyści) 4,6% (bez zmian). Razem: 35,2%
*Procenty w nawiasach odzwierciedlają zmiany w porównaniu do ostatniego sondażu z sierpnia 2024 r.
Partia Moderaterne, stosunkowo nowa formacja, która po raz pierwszy startowała w wyborach parlamentarnych zaledwie dwa lata temu, zmaga się z problemami. Skandale znacząco nadszarpnęły reputację partii, co odzwierciedla spadek poparcia w sondażach. Dla nas, obcokrajowców, nie jest to dobra wiadomość. Moderaterne w rządzie często łagodziła nacjonalistyczne tonacje innych partii i wspierała bardziej pozytywną narrację w stosunku do cudzoziemców.
Najgorsze, co może spotkać duńską partię, to sytuacja, gdy wyborcy zaczynają się „wstydzić”, że na nią głosowali. Stało się to wcześniej z Alternativet i niedawno z Dansk Folkeparti – skandale wewnętrzne po prostu zniszczyły ich wizerunek.
Publiczna debata nad reformą zasad porządku w szkołach: Ministerstwo Edukacji przedstawiło osiem propozycji zmian, które zostaną poddane konsultacjom publicznym przed skierowaniem ich do zatwierdzenia. Dlaczego proponowane są te reformy? Aby zmniejszyć liczbę przypadków przemocy, wandalizmu i nękania w szkołach. Oto niektóre z proponowanych zmian:
Rozszerzenie opcji kar – uczniowie mogą zostać zobowiązani do wykonywania prac „na rzecz szkoły”, np. sprzątania.
Uczniowie mogą zostać zawieszeni w prawach ucznia dwa razy w roku na maksymalnie 10 dni za każdym razem.
W nagłych przypadkach, uczniowi sprawiającemu trudności może zostać przydzielony specjalny pedagog w celu skorygowania jego zachowania.
Łatwiejsze przenoszenie uczniów z problemami wychowawczymi z jednej szkoły do drugiej.
Rodzice uczniów z problemami wychowawczymi również zostaną objęci dodatkowymi obowiązkami ze strony szkoły.
Stowarzyszenie uczniów (Danske Skoleelever) i związek nauczycieli (Danmarks Lærerforening) uważają, że zwiększenie kar jest niewłaściwym kierunkiem. Woleliby większy nacisk na prewencję oraz dodatkowe wsparcie finansowe dla szkół.
Duńska gospodarka
Tygodniowy przegląd ekonomii
Średnia miesięczna pensja w Danii wynosiła 48 559 DKK w 2023 roku. Niestety, luka płacowa między mężczyznami a kobietami wzrosła do 12,4% w porównaniu z 2022 rokiem. Średnia miesięczna pensja dla mężczyzn wynosiła 54 574 DKK, podczas gdy dla kobiet było to 45 200 DKK. Jednak pomijając wzrost o 0,2% w porównaniu do 2022 roku, ogólny trend przedstawia bardziej optymistyczny obraz, ponieważ luka płacowa zmniejszyła się o 25% w ciągu ostatnich dwóch dekad.
Kredyty hipoteczne o stałym oprocentowaniu 3,5% od Totalkredit. Dobra wiadomość dla osób kupujących pierwsze mieszkanie :). Miejmy nadzieję, że oprocentowanie na poziomie 1% kiedyś wróci (niestety, nie nastąpi to przed 2027 rokiem). Dla tych, którzy zaciągnęli kredyt hipoteczny o stałym oprocentowaniu 4 lub 5%, powinni wstrzymać się z myślami o refinansowaniu. Dlaczego? Przeczytaj tutaj.
Koniec fałszywych okresowych przeglądów technicznych (SYN) samochodów. Ministerstwo Transportu wprowadzi nowe przepisy od stycznia 2025 roku, które mają na celu ograniczenie oszustw w stacjach kontroli pojazdów. Między innymi wymagana będzie fotodokumentacja potwierdzająca, że samochód rzeczywiście był w stacji kontroli.
Teraz możesz jeździć swoim samochodem jako taksówka (bez specjalnej licencji) na wyspach mniejszych od Bornholmu, które nie mają połączenia mostowego.
Marnujemy 507 000 ton jedzenia rocznie. W rzeczywistości 36% wszystkich odpadów w Danii to żywność. Ekonomista z Nordea twierdzi, że przeciętna rodzina mogłaby zaoszczędzić 700 DKK miesięcznie, gdyby ograniczyła marnowanie jedzenia do absolutnego minimum. Przeciętna rodzina wydaje 3 500 DKK miesięcznie na żywność. Masz jakieś świetne porady, jak zmniejszyć marnowanie jedzenia w gospodarstwie domowym? Napisz artykuł i wyślij go na adres reporter@lwid.dk.
W powiększeniu
Mniej kontroli ze strony Agencji Żywności i Leków (Fødevarestyrelsen): Dotychczas, jeśli podczas kontroli wykryto problemy, następowały dwie kolejne wizyty kontrolne (jedna, aby sprawdzić, czy problem został naprawiony, i standardowa kontrola). W przyszłości zostanie to ograniczone do jednej kontroli w celu sprawdzenia, czy problem został rozwiązany.
Czy jesteś przygotowany na sytuację kryzysową trwającą trzy dni? Miesiąc temu lub wcześniej powinieneś otrzymać list w swoim e-Boksie, w którym doradzano, aby przygotować się na sytuacje kryzysowe, tak aby przetrwać co najmniej trzy dni bez pomocy z zewnątrz. Zobacz tutaj, jak niektóre rodziny przygotowały swoje domy na takie sytuacje.
Chcesz podzielić się swoją historią o tym, jak przygotowałeś się na sytuacje kryzysowe? Napisz do nas na reporter@lwid.dk
Kącik przedsiębiorcy
Darmowe kursy biznesowe w Aalborg Institute for Development
„Prowadzenie biznesu w Danii” w Aalborgu (10-31 października) oraz online (7-28 listopada), gdzie można nauczyć się, jak założyć i prowadzić firmę w Danii.
„Ekonomia Biznesu” w Viborgu (23 października - 13 listopada) oraz online (19 listopada - 10 grudnia), gdzie można zdobyć wiedzę na temat podstaw księgowości, rozliczeń, podatków i umiejętności finansowych dla przedsiębiorców.
Otrzymaj voucher o wartości 50 000 DKK na poprawę bezpieczeństwa swojej strony internetowej i spełnienie wymagań dyrektywy RODO. Skontaktuj się z Bernardo (np@aalborgid.com), aby uzyskać więcej informacji na temat tego, jak aplikować. Kto się kwalifikuje? Firmy zatrudniające minimum 2 pracowników na pełny etat w 2023 roku. Termin zgłoszeń: 20 października.
Porada tygodnia! Jeśli masz firmę prowadzącą działalność gospodarczą (bez względu na wielkość) musisz rejestrować przychody i wydatki w zatwierdzonym cyfrowo oprogramowaniu księgowym. Na szczęście, Dinero jest darmowe do 100 000 DKK przychodów i jest bardzo intuicyjne w użyciu, co pozwala na opóźnienie zatrudnienia księgowego, dopóki nie zaczniesz zarabiać więcej pieniędzy.
Jeśli masz kilka faktur i paragonów miesięcznie, możesz również rozważyć Billy. Jest darmowe, o ile wystarczą Ci trzy faktury i dziesięć paragonów miesięcznie.
Życie codzienne w Danii
Wgląd w duński styl życia
Rozpoczął się październik – to czas, kiedy w Danii można podziwiać jedne z najpiękniejszych, majestatycznych krajobrazów. Jednak bogactwo Królestwa Danii nie ogranicza się tylko do stałego lądu; obejmuje również Wyspy Owcze i Grenlandię. Październik jest szczególnie ważnym miesiącem dla Grenlandii, gdyż 1 października mieszkańcy obchodzą tam Dzień Konstytucji.
Relacje między Danią a Grenlandią mają długą i złożoną historię, na którą składają się zarówno piękne krajobrazy i wizyty królewskie, jak i kolonialna przeszłość oraz wciąż niezaleczone rany. W XX wieku społeczność Inuitów doświadczyła szeregu działań, które doprowadziły do osłabienia jej kulturowego dziedzictwa, wymuszonej asymilacji do duńskich norm, a w niektórych przypadkach do przymusowych przesiedleń. Choć podejście Danii do Grenlandii zmieniało się na przestrzeni lat, te bolesne wydarzenia wciąż są trudnym rozdziałem w historii Grenlandii.
W ostatnich latach Dania z większą introspekcją podchodzi do swojej kolonialnej przeszłości, coraz częściej uznając wyrządzone szkode i podejmując różne wysiłki na rzecz odbudowania swoich stosunków z Grenlandią.
Jednak obecnie wyzwaniem jest ogromna nierówność między obydwoma społeczeństwami: podczas gdy Duńczycy prowadzą „bajkowe” życie, Grenlandczycy borykają się z kilkoma palącymi problemami wewnątrz własnej populacji: rosnąca liczba samobójstw, nierówność w edukacji, nadużywanie substancji psychoaktywnych i przemoc domowa. Problemy te są tak powszechne, że przeciętny Grenlandczyk doświadcza przynajmniej jednego z nich. W przypadku Danii wymaga to wyczulenia i zrozumienia zupełnie innej (i trudnej) rzeczywistości oraz znalezienia sposobu, aby nie tylko wprowadzić zmiany, ale także skutecznie wspierać całe Królestwo.
Tygodniowy przegląd
Rozszerza się możliwość leczenia niepłodności. Od tej chwili masz prawo do sześciu prób (wcześniej trzech). 65% metod leczenia niepłodności kończy się sukcesem już przy pierwszych próbach. Oczekuje się, że po rozszerzeniu zakresu 84% z nich odniesie sukces.
Cactus Towers (Kaktusserne) w Kopenhadze zdobyły tytuł najlepszego wieżowca w Europie. Wcześniej krytykowano je za zbyt wysokie ceny apartamentów, które budowano z myślą o młodym pokoleniu. Przeczytaj tutaj.
Czy kiedykolwiek myślałeś o zakupie własnego kościoła? Za 2 miliony DKK (przy negocjacjach pewnie nawet mniej) można kupić kościół w Sorø. Sprawdź to tutaj.
Kiedy zaczęła się historia miłości Duńczyków do chleba żytniego? Nowe badania pokazują historię tej miłości. Gwałtowne erupcje wulkanów w 539 r. pokryły Danię zasłoną popiołu i gazów siarkowych, a jedynym zbożem, które było w stanie wytrzymać choćby odrobinę słońca, było żyto. Dla ocalałych (czyli mniej niż połowy populacji) żyto było wybawieniem i od tego czasu zdominowało kulturę jedzenia go w Danii.
Postępuj zgodnie z eksperymentem przeprowadzonym przez pięcioosobową rodzinę, która próbowała zastosować się do wszystkich zaleceń rządu dotyczących życia codziennego. Przez miesiąc rodzina z Saltum próbowała przestrzegać wszystkich zaleceń, od diety po ćwiczenia i czas spędzany przed ekranem. Sprawdz wynik tutaj.
Nasze wody przybrzeżne cierpią. Obecnie doświadczamy największej utraty tlenu w wodzie na przestrzeni dwudziestu lat. Znasz historie o pływających martwych rybach? Na niektórych obszarach niedobór tlenu jest tak poważny, że nic już w nich nie wykazuje oznak życia. Dlaczego? Azot i fosfor są dostarczane przez deszcz do morza, gdzie stanowią pokarm dla glonów, które z kolei zużywają cały dostępny tlen. Tutaj możesz sprawdzić sytuację w twojej okolicy.
Międzynarodowa społeczność w Danii HQ
Pełna treść artykułów wspomnianych w tej sekcji jest dostępna po angielsku.
Przeczytaj artykuł „Kultura rowerowa w Danii” napisany przez Ahmeta Akkoca.
Fragment: „Dla osoby, która dopiero zaczyna, przyzwyczajenie się do jazdy na rowerze może być bardzo przytłaczające. Ten pierwszy przewodnik pomoże Ci zdecydować, czy lepiej kupić, czy wypożyczyć rower, w zależności od Twoich potrzeb”.
Nowy artykuł z serii „Między słowami” napisanej przez Ali Lewis.
Fragment: „Zapytaj osobę spoza Danii, co najbardziej kojarzy jej się z Danią, a prawdopodobnie odpowie „hygge”. W Wielkiej Brytanii koncepcja „hygge” wykorzystywana jest do sprzedaży drogich świec, drogich koców, drogich ubrań – rozumiesz, o czym mówię. W Danii jednak dowiedziałam się, że chodzi bardziej o atmosferę i doświadczenie niż o przedmioty”.
Stephanie Mannings powraca z kolejnym artykułem z serii „Jak żyć jak miejscowi”.
Fragment: „To nie jest zwykła stacja benzynowa. W każdą sobotę rano odbywa się tu zlot klasycznych samochodów. Miłośnicy klasyków ze wszystkich pokoleń przyjeżdżają swoimi zabytkowymi cackami i cieszą się, gdy ich samochody są fotografowane i podziwiane z bliska”.
Tablica ogłoszeń
Odense, 10. października: Jeśli jest coś, co pasjonuje mieszkańców Fionii, to jest to brunsviger (lokalnie znany jako „brunner”). Ten duński skarb narodowy ma swoje święto w październiku i możesz wtedy dostać darmowego brunsvigera w różnych miejscach w Odense.
Odense, 14.-20. października: Szukasz ciekawych zajęć dla swoich dzieci na jesienne ferie? Odeon organizuje zajęcia dla dzieci codziennie od poniedziałku do piątku, a ostatnie trzy dni będą częścią Magiske Dage. Zbuduj własny latawiec lub stwórz kasztanowego zwierzaka. Możesz również odwiedzić Jernalderlandsbyen (wioska z epoki żelaza), aby usłyszeć o mitach i magii z dawnych czasów.
Viborg, 22. października, 17:30-19:30: Wydarzenie powitalne dla nowoprzybyłych do Viborg. To dobra okazja by poznać ludzi i organizacje, które mogą być dla Ciebie istotne. Nie zapomnij zarejestrować się przed 17. października.
Międzynarodowe media o Danii HQ
15 rzeczy, które warto wiedzieć przed wizytą w Danii (Lonely Planet).
Czy wiesz, że możesz przeczytać Last Week in Denmark w siedmiu językach? Oprócz polskiego możesz nas czytać po Angielsku - Rumuńsku - Hiszpańsku - Turecku - Włosku i Niemiecku.