Broń nuklearna, oszustwa, wilki
Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (27.04-04.05) Odcinek 17 Rok 5
TOP 3 Wiadomości
Energetyka jądrowa wraca do Danii po 40 latach.
6% mieszkańców Danii padło ofiarą oszustw w 2024 r.
Wolontariackie patrole przeciw wilkom mają chronić owce.
Ilustracja wykonana przez Diana Bălașa.
Posłuchaj najnowszego odcinka podcastu Last Week in Denmark. Dostępny na Spotify, Apple Podcasts i Amazon Music.
Od redakcji
Polskie wiadomości
Majowe święta narodowe
Początek maja to szczególny czas dla Polaków na całym świecie. 2 maja obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków za Granicą, a 3 maja – Święto Konstytucji 3 Maja. Z tej okazji składamy najserdeczniejsze życzenia wszystkim Polakom mieszkającym w Danii i z dumą pielęgnującym polskie tradycje, język i tożsamość narodową.
Trwa nabór do Szkoły Polskiej w Kopenhadze
Szkoła Polska im. Marii Skłodowskiej-Curie przy Ambasadzie RP w Kopenhadze rozpoczęła rekrutację na rok szkolny 2025/2026. W Szkole Polskiej uczniowie rozwijają znajomość języka ojczystego oraz poznają historię, tradycje i kulturę Polski. Nauka jest bezpłatna. Szkoła wydaje świadectwa Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach uzupełniającego systemu nauczania. Termin składania zgłoszeń upływa 15 czerwca 2025 r. Szczegóły rekrutacji dostępne na stronie Szkoły.
Sytuacja w Danii
Jest coś, o czym w Danii nie mówi się głośno, a może powinno: gdzieś pomiędzy koszem do recyklingu, lekcją pływania a do połowy zjedzoną puszką makreli w lodówce, kryje się cichy komunikat Duńskiej Agencji Zarządzania Kryzysowego (DEMA): bądź przygotowany na samodzielne przetrwanie przez trzy dni w razie kryzysu.
Dlaczego akurat trzy dni? W sytuacjach realnego zagrożenia (takich jak powodzie, huragany, cyberataki czy przerwy w dostawie prądu) priorytetem dla władz są szpitale, infrastruktura publiczna i osoby najbardziej potrzebujące. Pozostali obywatele mają być swoim własnym planem awaryjnym.
Niedawna kampania DEMA bardziej przypomina poradnik przetrwania w dziczy niż komunikat rządowy: zrób zapasy wody (9 litrów na osobę), konserw i chrupkiego pieczywa. Upewnij się, że masz świece, koce, a także radio FM na baterie (pamiętasz takie?). Jeśli przyjmujesz leki na receptę, miej ich zapas na minimum trzy dni. Jeśli masz psa, niemowlę albo nawyk picia kombuchy – weź to pod uwagę podczas przygotowań.
Choć ton kampanii jest spokojny i wyważony – bardzo duński, to przesłanie jest poważne. Krajowa ocena ryzyka jasno wskazuje: zmiany klimatu, wojna w Europie, cyberataki i awarie techniczne sprawiają, że to, co do niedawna było nie do pomyślenia, dziś jest realnym wyzwaniem. To nie sianie paniki, lecz apel o zdrowy rozsądek.
Dobra wiadomość jest taka, że nie musisz budować bunkra w ogródku. Chodzi raczej o stopniowe gromadzenie „zestawu przetrwania” – wystarczy dorzucić kilka puszek z jedzeniem czy baterii do cotygodniowych zakupów. Wiele potrzebnych rzeczy już zapewne masz w domu.
Zanim przewrócisz oczami i powiesz: „Ale Dania jest przecież taka bezpieczna”, przypomnij sobie, jak wiele razy w ostatnim czasie rzeczywistość nas zaskakiwała: COVID, wojna w Ukrainie, skoki cen energii, powodzie na Jutlandii. Nikt się ich nie spodziewał, a jednak nadeszły.
Dlatego Dania prosi: bądź trochę bardziej jak twoja babcia. Miej zapasy. Znaj swoich sąsiadów. Zapisz ważne numery telefonów i nie polegaj wyłącznie na Google Maps czy MobilePay.
Bo w kryzysie liczy się nie tylko własne bezpieczeństwo, ale także niesienie pomocy innym. A to jest możliwe dopiero wtedy, gdy sami nie jesteśmy pierwszymi, którzy tej pomocy potrzebują.
Czy poradzisz sobie samodzielnie przez trzy dni? Teraz jest dobry moment, by to sprawdzić.
DEMA udostępniła listę kontrolną w wielu językach – warto zajrzeć i ocenić swój poziom przygotowania.
Przeczytaj nasz artykuł o rosnącej kulturze przygotowania na kryzysy w Danii.
Dziękujemy za czytanie i udostępnianie Danii na Tacy!
Obrazy tygodnia
Wszechświat LWID
Linkedin - Instagram - Facebook - LWID App - Merchandise Store - Podcast - Website
Status kampanii poleceń
TOP 10 do 04.05.2025
Milena Giunti (43); Marie A (7); Janar de Lima (5); Sławomira Podwojska (5); Narmin Novruzlu (4); Golam Sadman (4); Ramanjaneyulu Ravipati (3); Vojta Mastalir (3); Lala Hassaram (3); Malu (3); Steph Fuccio (3).
Punkty bonusowe zostaną dodane w kolejnym wydaniu biuletynu. Nadal możesz zgłosić swoje punkty bonusowe tutaj.
Pamiętaj, że najlepsza czwórka wygra nagrody pieniężne, a ci, którzy zajmą miejsca od 5. do 10., otrzymają niesamowite gadżety. Przeczytaj więcej o konkursie tutaj.
Czy wiesz, że możesz przeczytać Last Week in Denmark w ośmiu językach? Oprócz polskiego możesz nas czytać po Angielsku - Rumuńsku - Hiszpańsku - Turecku - Włosku - Niemiecku - Węgiersku
Duńska polityka
Propozycje prawne
🚗 Czy starsi kierowcy powinni przechodzić badania lekarskie? Po wypadku w Kopenhadze, w którym 75-letni kierowca potrącił 12 osób, politycy rozważają cofnięcie zmian z 2017 roku, które zniosły obowiązkowe badania lekarskie dla kierujących seniorów. Obecnie prawo jazdy odnawia się po ukończeniu 70. roku życia bez konieczności badań i zachowuje ono ważność przez 15 lat. Niektóre partie, jak na przykład DD (narodowi populiści) postulują skrócenie tego okresu do 5 lat po ukończeniu 75 lat, a Radikale Venstre (socjalliberałowie) chcą przywrócenia obowiązkowych badań. Wszyscy zgadzają się co do jednego: pora zebrać dane i ocenić rzeczywiste ryzyko. Na razie to kierowcy sami decydują, kiedy zrezygnować z jazdy — nawet jeśli bliscy lub sąsiedzi sygnalizują zagrożenie.
🚜 Zrzuty ziemi budowlanej na pola wywołują reakcję polityków. Po ujawnieniu, że na polach Zelandii składowano nawet do pięciu metrów ziemi z placów budowy, duńska scena polityczna domaga się zaostrzenia przepisów. Obecnie rolnicy mogą legalnie przyjmować tzw. czystą ziemię bez większego nadzoru — a niektórzy nawet na tym zarabiają. Enhedslisten (sojusz czerwono-zielony) i SF (socjaliści) chcą, by ziemia była wywożona tylko na certyfikowane pola, a opłaty dla rolników zostały całkowicie zakazane. Konservative (konserwatyści) zgadzają się, że potrzebna jest większa kontrola, ale ostrzegają przed biurokratycznym chaosem. Minister środowiska przyznaje, że obecne przepisy są zbyt słabe, i zapowiada nową propozycję przed latem.
🇩🇰🇬🇱 Czas na nowe spojrzenie na Wspólnotę Królestwa. Podczas wspólnej konferencji prasowej premierka Mette Frederiksen i lider Grenlandii Jens-Frederik Nielsen zgodzili się, że rigsfællesskab (wspólnota królestwa) wymaga unowocześnienia. Jednym z pomysłów jest przekazanie Grenlandii większej odpowiedzialności w zarządzaniu, przy jednoczesnym utrzymaniu częściowego finansowania przez Danię. Oznaczałoby to zmianę ustawy o samostanowieniu z 2009 roku, która obecnie mówi, że Grenlandia musi sama pokrywać koszty przejętych zadań. Grenlandia podkreśla, że zależy jej na większej niezależności, a nie na wyższych dotacjach. Dania z kolei sygnalizuje gotowość do inwestowania w bardziej partnerską współpracę. Rozmowy nad zmianami w ustawie właśnie się rozpoczęły.
Scena polityczna
💥 Błąd w obliczeniach ministra klimatu kosztuje miliardy. Po tym jak ledwo przetrwał głosowanie nad wotum nieufności, znów jest w opałach. Tym razem z powodu błędu o wartości 2,3 miliarda koron duńskich w wycenie państwowego projektu gazociągu wodorowego z Esbjerg do Niemiec. Błąd ten wynika z nieporozumienia i wywołał frustrację wśród partii opozycyjnych, które uznały to za kolejny przykład słabej implementacji rozwiązań. Choć inwestycja nie została anulowana, a finansowanie zabezpieczono, krytycy ostrzegają, że Dania nie może sobie pozwolić na niedbałe planowanie zielonej transformacji – szczególnie ze strony osoby, która sama określa się jako „minister wdrożeń”.
📻 Plany kryzysowe utknęły w martwym punkcie. Dziewięć miesięcy po ustanowieniu go ministrem oraz utworzeniu symbolicznego “radia survivalowców”, pierwszy duński minister ds. gotowości cywilnej, Torsten Schack Pedersen, znalazł się pod presją. Przerwa w dostawie prądu w południowej Europie, przez którą zginęło pięć osób, wznieciła na nowo krytykę zbyt wolnego planowania kryzysowego w Danii. Posłowie z różnych partii twierdzą, że nikt tak naprawdę nie wie, jakie uprawnienia ma ten minister, a obiecywana komisja, która miała to wyjaśnić, wciąż nie przedstawiła żadnych rezultatów.
⚛️ Niebieskie partie chcą zniesienia zakazu energii jądrowej. Po 40 latach zakazu energetyki jądrowej w Danii partie opozycyjne – w tym Venstre (liberałowie) i Moderaterne (socjalliberałowie) – coraz przychylniej patrzą na możliwość jego zniesienia i apelują o głosowanie w tej sprawie. Choć Venstre opowiada się za stopniowym procesem, wielu uważa energię jądrową za klucz do zapewnienia taniej, bezpiecznej i przyjaznej klimatowi energii. Przedstawiciele przemysłu twierdzą, że zakaz hamuje innowacje, a sondaże pokazują rosnące poparcie społeczne. Krytycy, tacy jak Radikale Venstre (liberałowie społeczni) i Alternativet (zieloni), pozostają sceptyczni, argumentując, że to energia wiatrowa i słoneczna nadal stanowią mocną stronę Danii. Ostateczna decyzja może zależeć od mniejszych partii, ponieważ debata wokół powrotu energetyki jądrowej nabiera tempa – zarówno w kwestii kierunku, tempa, jak i warunków.
Duńska gospodarka
Nasze pieniądze
🧠 To Twoje uczucia wydają Twoje pieniądze. Obojętnie czy chodzi o zakup czekolady czy o refinansowanie kredytu, to emocje, nie logika stoją za prawie każdą decyzją finansową - twierdzi neurobiolog. Od kompulsywnych zakupów po złym dniu po panikę z powodu przegapionej okazji – nasz mózg jest zaprogramowany, by działać szybko i reagować emocjonalnie. Świadomość tego mechanizmu pozwala jednak przejąć kontrolę: można wykorzystać dopaminę do realizacji celów długoterminowych, opóźniać zakupy i wizualizować oszczędności. Neuroekonomia pokazuje, że kluczem do mądrego zarządzania finansami nie jest wyeliminowanie emocji, lecz planowanie z ich udziałem.
🏦 Miliony na kontach bez właściciela z powodu brakujących danych. Urząd Skarbowy poszukuje właścicieli prawie 8 700 kont bankowych oraz portfeli inwestycyjnych z 16 banków, wartych łącznie ponad 20 milionów DKK. Na większości kont jest mniej niż 10 000 DKK, ale niektóre zawierają do 217 000 DKK. Problem? Brakujące dane identyfikacyjne, jak numer CPR czy imię i nazwisko. Jeśli prawowici właściciele nie zgłoszą się do 30.04.2026 środki trafią do budżetu państwa.
Przedsiębiorczość
🪖 Wojsko potrzebuje Twoich pomysłów - i to szybko. Jako, że Dania odbudowuje swój potencjał militarny, firmy mogą podsuwać swoje sugestie na temat zakupu sprzętu bezpośrednio do Ministerstwa Obrony, za pośrednictwem nowego formularza online. Celem jest przyspieszenie zamówień publicznych przy użyciu Accelerationsfonden oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii zarówno od duńskich, jak i międzynarodowych dostawców. Formularz, dostępny na stronie virk.dk w wersji duńskiej i angielskiej, ułatwia firmom przedstawianie propozycji rozwiązań zwiększających zdolności obronne. Przedstawiciele władz mają nadzieję na odkrycie nieznanych opcji oraz pobudzenie szybszej i mądrzejszej współpracy z przemysłem obronnym.
🚀 Seria webinarów BoostUP już dostępna! To doskonała okazja, aby przyspieszyć swoją przedsiębiorczą podróż w Danii dzięki czterem bezpłatnym sesjom online poświęconym wpływowi społecznemu, zrównoważonemu budowaniu marki, przejrzystości oraz biznesowi opartemu na wartościach.
12.05 o 19:00 Przekuwania pomysłów na wpływ społeczny z Elisabeth McClure. Zapisy.
14.05 o 17:00 Budowanie zrównoważonej marki z Elias Mølbæk. Zapisy.
16.05 o 17:00 Ład korporacyjny i przejrzystość dla startupów z Travis James Mathers. Zapisy.
17.05 o 10:00 Budowanie biznesu dla lepszego świata z Ilie Tomulescu. Zapisy.
Życie codzienne w Danii
📱 Koniec z plastikowymi kartami? Od 27 maja mieszkańcy Danii mogą oficjalnie zrezygnować z plastikowej żółtej karty zdrowia. Rząd umożliwia rezygnację z plastikowej wersji na rzecz cyfrowej karty dostępnej w aplikacji. Aplikacja automatycznie aktualizuje dane, takie jak adres czy lekarz rodzinny, i pozwala na szybki kontakt z lekarzem jednym kliknięciem. Od 2021 roku pobrano ją już ponad 3,8 miliona razy.
🕵️ Cyfrowe oszustwa dotknęły 274 000 osób. Prawie 6% mieszkańców Danii przyznało, że w 2024 roku padło ofiarą oszustwa internetowego. Najczęstsze metody to fałszywe strony internetowe, wiadomości phishingowe i pułapki przy prywatnych sprzedażach. Jedna z kobiet niemal dała się nabrać na telefon od rzekomego wsparcia MobilePay, ale uratowało ją szczekanie psa w tle. Eksperci ostrzegają, że oszustwa stają się coraz bardziej wyrafinowane – wykorzystują sztuczną inteligencję i ludzką ufność.
🐺 Wolontariusze kontra wilki. Rząd planuje umożliwić miejscowościom takim jak Oksbøl tworzenie ochotniczych patroli do odstraszania wilków zbliżających się zbyt blisko do ludzi i owiec. Pomysł spotyka się z aprobatą mieszkańców. Patrole będą mogły instalować migające światła, emitować hałas, a w niektórych przypadkach – z udziałem licencjonowanych myśliwych – podejmować dalsze działania, jeśli zagrożenie będzie się powtarzać. To element sześciopunktowego planu poprawy bezpieczeństwa, który obejmuje także kampanie informacyjne, większe wsparcie dla rolników oraz starania o złagodzenie unijnych przepisów ochrony wilków, by Dania mogła aktywniej zarządzać rosnącą populacją tych zwierząt.
⚡ Samochody elektryczne przekroczyły cel klimatyczny Danii. Dzięki rosnącej liczbie rejestracji samochodów elektrycznych Dania jest na dobrej drodze do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 72% do 2030 roku — przekraczając oficjalny cel 70%. Tylko w ubiegłym roku na drogach pojawiło się prawie 150 000 nowych aut elektrycznych. Eksperci wskazują na spadające ceny, lepszy zasięg i regulacje unijne, które stopniowo eliminują samochody spalinowe. Jednak nie wszystko wygląda tak optymistycznie – rozwój energii wiatrowej i słonecznej postępuje zbyt wolno, a wiele elementów planu klimatycznego opiera się nadal na obietnicach, nie działaniach.
🕊️ Złoto dla Danii w... krzyczeniu jak mewa? 21-letnia Anna Brynald została mistrzynią Europy w naśladowaniu krzyku mewy podczas nietypowego konkursu w Belgii. To, co zaczęło się jako osobliwy talent wynikający z imponującego zakresu głosu, stało się dla niej formą terapii po stracie bliskiej osoby. Dla Anny krzyk mewy to zarówno sposób na poradzenie sobie z bólem, jak i radosny akt buntu. W programie Aftenshowet powiedziała, że ma nadzieję, iż jej historia przypomni ludziom o potrzebie wolności i śmiechu. Jej historia obiegła świat — pisały o niej m.in. CNN, BBC i India Today.
⚓ Duńskie statki niewolnicze odnalezione u wybrzeży Kostaryki? Po latach spekulacji badacze twierdzą, że udało się potwierdzić, iż dwa wraki u wybrzeży Kostaryki to zaginione duńskie statki niewolnicze Fridericus Quartus i Christianus Quintus, które zniknęły w 1710 roku. Dowody? Drewno z południowej Danii, żółte cegły z Flensburga i gliniane fajki sprzed 300 lat. Odkrycie to ma również duże znaczenie dla afro-karaibskiej społeczności Kostaryki, która zyskuje dzięki temu głębsze połączenie ze swoimi przodkami.
Międzynarodowa społeczność w Danii
🦓 Szturm kukieł na Europę w 2025 roku. Od Lagos po Laponię, realistyczne, wielkoformatowe kukły zwierząt przemierzą ulice miast w ramach projektu THE HERDS – ogromnego przedsięwzięcia artystycznego, które w miesiącach od kwietnia do sierpnia 2025 roku zamieni miejskie przestrzenie w sceny teatralne. Te poruszające się istoty mają nie tylko zachwycać – stanowią także symboliczny apel w sprawie potęgi i kruchości natury, mający poruszyć obojętność wobec kryzysu klimatycznego. Widzowie mogą spodziewać się elegancji, poruszenia, piękna i zachwytu, gdy te „nieproszone” zwierzęta wkroczą w codzienne życie miast — od Kinszasy po Kopenhagę i dalej.
Nowe doniesienia
Artykuł Laury Matheson jak kupować produkty europejskie, to obecnie nasz najczęściej czytany tekst. W tym tygodniu autorka przygląda się bliżej temu, jak poprzez decyzje zakupowe można wyrazić sprzeciw wobec Donalda Trumpa.
Choć Dania została uznana za najlepszy kraj do życia dla kobiet w 2023 roku, ostatnie doniesienia medialne o kulturze inceli i utrzymującej się luce płacowej między kobietami i mężczyznami rzucają cień na ten obraz. Ali Lewis rozmawia z twórcami filmu dokumentalnego “The Nicest Men on Earth”, który już wkrótce będzie można zobaczyć w DR. Produkcja porusza temat niewypowiedzianych napięć związanych z męskością i rolą mężczyzn we współczesnym społeczeństwie. Swoimi refleksjami dzielą się również duńscy mężczyźni.
Nasze artykuły z serii „Jak to zrobić...” niezmiennie cieszą się dużą popularnością. W tym tygodniu przygotowaliśmy aż cztery nowe przewodniki:
Ulgi podatkowe i wsparcie finansowe w Danii w 2025 roku – Sudaay Tat Haznedar wyjaśnia, z jakich świadczeń mogą skorzystać mieszkańcy.
Kupno nieruchomości w Danii jako obcokrajowiec – Sebastian Florian przedstawia praktyczny poradnik dla osób planujących zakup domu lub mieszkania.
Czym jest rejestr RKI i jak się w nim nie znaleźć – Ali Lewis przybliża działanie duńskiego rejestru dłużników i podpowiada, jak zadbać o swoją wiarygodność finansową.
PD3 – przewodnik po egzaminie z języka duńskiego – Zbliża się sezon egzaminacyjny, a PD3 to ważny krok na drodze do stałego pobytu, pracy i studiów w Danii. Brooke Fossey, znana z Instagrama jako Nearly Danish Dame, przygotowała praktyczne wskazówki dla kandydatów.
Na koniec polecamy nasz wywiad z Brooke o jej drodze do nauki języka, życiu w Danii i o tym, jak za pośrednictwem Instagrama inspiruje tysiące osób do nauki duńskiego.
Nowe felietony
Kontynuując temat płci w Danii, w najnowszym odcinku serii Being Danish Josephine Basthof opowiada, co dla niej oznacza bycie kobietą w Danii – i nie jest to tak idealne, jak przedstawiają to zagraniczne media.
Florin Lungu powraca ze swoją regularną rubryką o przywództwie. Tym razem analizuje, dlaczego zaufanie pełni rolę „systemu operacyjnego” w nordyckim środowisku pracy. Florin poprowadzi na ten temat bezpłatne spotkanie na żywo 6 maja – zapisy poniżej.
🤝 Masz trudność z budowaniem zaufania w duńskim miejscu pracy?
Dołącz do stratega ds. przywództwa Florina Lungu 6 maja na bezpłatne spotkanie online The Trust Gap – o tym, dlaczego nawet silne zespoły napotykają bariery, gdy zaufanie jest domniemane, a nie zbudowane. Spotkanie zakończy się praktycznymi wskazówkami, jak skuteczniej przewodzić w płaskich strukturach charakterystycznych dla nordyckiej kultury pracy. Zarejestruj się tutaj.
Czy wiesz, że Last Week in Denmark oferuje teraz możliwość zamieszczania treści sponsorowanych? Jeśli prowadzisz firmę, o której powinni dowiedzieć się nasi czytelnicy, chętnie o niej napiszemy – wspierając naszą działalność i Twoją promocję. Skontaktuj się z nami tutaj.
Jeśli masz pomysł na temat wiadomości lub artykułu, który powinniśmy poruszyć, również zapraszamy do kontaktu: reporter@lwid.dk.
Międzynarodowe media o Danii
Skandynawski kraj uznany za najbardziej „kulturowo bogaty” w Europie (TimeOut)
Grenlandia zacieśnia więzi z Danią w obliczu zainteresowania Trumpa przejęciem terytorium (ABC News)