5 tygodni przerwy; 5% dla NATO; Publiczne środki odnalezione
Dania na Tacy - Przegląd Tygodnia (22.06-29.06) Odcinek 25 Rok 5
TOP 3 Wiadomości
Przerwa wakacyjna. Następne wydanie biuletynu ukaże się 10 sierpnia.
NATO ustala nowy cel: 5% PKB na obronność.
W budżecie państwa odnaleziono dodatkowe 58 miliardów koron.
Ilustracja wykonana przez Dianę Bălașa.
Podcast Last Week in Denmark omawia 3 najważniejsze wiadomości tygodnia z międzynarodowego punktu widzenia dwojga współprowadzących. Subiektywnie, globalnie, duńsko. Posłuchaj na Spotify, Apple Podcasts, YouTube i Amazon Music.
Od redakcji
Polskie wiadomości
Piknik rodzinny w Billund
Polskie Stowarzyszenie “Most Kultury” po raz kolejny zaprasza do Billund na piknik rodzinny przy ognisku. Plenerowe spotkanie odbędzie się w sobotę, 16 sierpnia 2025 r. o godz. 14.00. W programie: ognisko, wspólne pieczenie kiełbasek, gry i zabawy na świeżym powietrzu, rozmowy w gronie polskich rodzin i czas w serdecznej atmosferze. Więcej szczegółów na profilu Facebook Stowarzyszenia.
Dania na Tacy - wakacje
Oficjalnie zaczynamy wakacje! Przez najbliższe pięć tygodni nie będziemy publikować biuletynu ani odcinków podcastu. Wracamy do Was 10 sierpnia — znów w Waszych skrzynkach i słuchawkach.
Dziękujemy, że byliście z nami przez pierwszy sezon 2025 roku. To był nasz najbardziej intensywny, odważny i — bez wątpienia — najpiękniejszy sezon. Oto kilka rzeczy, z których jesteśmy szczególnie dumni:
🎧 Stworzyliśmy zupełnie nowy zespół podcastowy i od stycznia publikowaliśmy cotygodniowe odcinki! Obiecaliśmy regularność i dotrzymaliśmy słowa.
🎨 Biuletyn zyskał ilustracje, dzięki fanastycznej pracy Diany Balasy (prosiliście – zrobiliśmy!).
📰 Nasi reporterzy i felietoniści opublikowali prawie 100 oryginalnych artykułów, z czego większość miała ponad 2000 słów – bo czasem historia potrzebuje przestrzeni.
🌻 Wystartowaliśmy z 9. wersją językową — po ukraińsku. Co prawda późno (pierwsze wydanie ukazało się dziś), ale już jest. Biuletyn można śledzić tutaj. Jeśli chcesz dołączyć do zespołu, napisz do Olhy na adres info@lwid.dk.
📈 Nasze profile w mediach społecznościowych niemal podwoiły liczbę obserwujących, a jeden z artykułów stał się wiralem na Facebooku
🏢 Grupa LEGO otworzyła przed nami drzwi – zapraszając Danię na Tacy do udziału w wydarzeniach międzynarodowych, dają przykład innym. Mamy nadzieję, że więcej firm pójdzie ich śladem.
Najważniejsze jednak jest to, że nic z tego nie byłoby możliwe bez naszych wolontariuszy. Każdy artykuł, tłumaczenie, ilustracja, publikacja i edycja powstały dzięki ludziom, którym zależy i którzy poświęcają swój czas, by uczynić Danię bardziej zrozumiałą dla nas wszystkich. Dziękujemy.
Do zobaczenia w sierpniu. Do tego czasu korzystajcie z lata jak miejscowi: z optymizmem, kurtką przeciwdeszczową i lodami najlepiej w każdej ręce.
Dziękujemy za czytanie i udostępnianie Danii na Tacy!
Wszechświat LWID
Linkedin - Instagram - Facebook - LWID App - Merchandise Store - Podcast - Website
Czy wiesz, że możesz przeczytać Last Week in Denmark w dziewięciu językach? Oprócz polskiego możesz nas czytać po Angielsku - Rumuńsku - Hiszpańsku - Turecku - Włosku - Niemiecku - Węgiersku - Ukraińsku
Duńska polityka
Nowe prawa
🐶 Kolczatki zakazane od 1 lipca. Od początku miesiąca właściciele psów nie mogą już używać kolczatek — obroży z kolcami, które według organizacji prozwierzęcych wywołują ból i strach. Tylko policyjne służby specjalne mogą stosować specjalne obroże treningowe, i to wyłącznie w ściśle określonych warunkach. Obroże rażące prądem są w Danii zakazane już wcześniej, choć wielu właścicieli wciąż o tym nie wie. Eksperci zachęcają do metod opartych na nagradzaniu, bo szczęśliwy pies uczy się najlepiej.
⚖️ Zaostrzenie kar: koniec z wczesnym zwolnieniem dla najgroźniejszych. Nowa reforma systemu sprawiedliwości, poparta przez niemal wszystkie partie, zakłada że osoby skazane na dożywocie będą mogły ubiegać się o przedterminowe zwolnienie dopiero po 20 latach (wcześniej po 12). Politycy podkreślają, że chodzi o to, by kara dożywocia pozostała najsurowszą w systemie.
Reforma przewiduje też surowsze wyroki za przemoc, przestępstwa na tle seksualnym z udziałem dzieci oraz przestępstwa środowiskowe. Powstaną również nowe miejsca w więzieniach i więcej wsparcia dla osób osadzonych w trudnej sytuacji. Z udziału w porozumieniu zrezygnowały tylko Enhedslisten (Sojusz Czerwono-Zielonych) i Borgernes Parti (partia nacjonalistyczno-populistyczna).
Propozycje prawne
🛑 Parlament zakaże deepfake’ów z cudzą twarzą lub głosem. Wszystkie główne partie w Folketingu popierają nowe przepisy mające chronić obywateli przed deepfake’ami — czyli treściami tworzonymi przez sztuczną inteligencję, które podszywają się pod prawdziwe osoby. Nowe prawo, które wejdzie w życie wkrótce, zakaże udostępniania zmanipulowanych nagrań wideo lub audio naśladujących czyjąś twarz lub głos bez zgody danej osoby. Satyrę nadal będzie można publikować, ale treści wprowadzające w błąd — już nie. Politycy mówią o ważnym kroku w ochronie tożsamości, prawdy i demokracji w erze AI.
Scena polityczna
🛡️ NATO: 5% PKB na obronność. Historyczna decyzja — państwa NATO zgodziły się zwiększyć wydatki na obronność do 5% PKB w ciągu najbliższej dekady. Plan przewiduje, że 3,5% będzie przeznaczone na klasyczne siły zbrojne (np. czołgi i wojsko), a 1,5% na szersze działania w zakresie bezpieczeństwa, w tym cyberobronę i infrastrukturę. Dania wydaje obecnie 2,37%, co plasuje ją na 8. miejscu wśród członków sojuszu. Zmiana kierunku to odpowiedź na długofalowe zagrożenia ze strony Rosji i terroryzmu.
Politycy podkreślają, że nadszedł czas, by przestać kwestionować zaangażowanie USA. — „Stany Zjednoczone nie odchodzą — przeciwnie, angażują się jeszcze bardziej” — powiedział duński minister obrony, przypisując Trumpowi zasługę za zmotywowanie Europy do większych wydatków.
🐱 Czy polityczne życie Larsa Løkke dobiega końca? Nazywano go kiedyś „człowiekiem o dziewięciu politycznych życiach” — dziś Lars Løkke Rasmussen mierzy się z najtrudniejszym etapem swojej kariery. Jego partia Moderaci (liberałowie społeczni) ugrzęzła w serii skandali: od mobbingu po kontrowersyjne propozycje składane posłom. Poparcie spadło poniżej połowy wyniku z wyborów 2022. Do kluczowych wyborów samorządowych pozostało pięć miesięcy. Czy Løkke stracił swój wyborczy instynkt? Na razie trzyma się swojej strategii: zdobyć wystarczająco dużo mandatów, by znów mieć wpływ na rozkład sił w parlamencie.
🌊 Toksyczne zanieczyszczenia w duńskich wodach ukrywane przez lata. Przez ponad dekadę Dania łamała unijne przepisy, nie wprowadzając limitów dla niebezpiecznych substancji trafiających do mórz i fiordów. Wewnętrzne ostrzeżenia były ignorowane — eksperci mówią dziś, że ochrona interesów przemysłu mogła opóźnić działania. Partie opozycyjne żądają niezależnego śledztwa: kto wiedział, co i kiedy?
Minister środowiska przyznaje się do błędów i zapowiada działania naprawcze.
🎰 Regulacja hazardu? Wciąż brak postępów. Mimo wieloletnich zapowiedzi rząd nie przedstawił nowych przepisów dotyczących reklam zakładów czy wsparcia dla osób uzależnionych. Partia SF (Socjaliści) nazywa to „żenującym”, zwracając uwagę, że ponad 60 000 osób zarejestrowało się w systemie samowykluczenia ROFUS (Rejestr Duńskiego Urzędu ds. Gier Hazardowych). Minister tłumaczy opóźnienia, ale krytycy twierdzą, że bezczynność pozwala branży hazardowej rosnąć bez kontroli — czego skutki coraz częściej widać u młodszych mężczyzn.
🚨 Dania ma jeden z najwyższych wskaźników przemocy domowej i zabójstw partnerek w UE. Socialdemokraterne (Socjaldemokraci) mówią o narodowej porażce i przyznają, że dotychczasowe działania polityczne były nieskuteczne. — „To po prostu za mało” — komentują i apelują o silniejszą reakcję na to, co określają jako przemoc mężczyzn, a nie tylko przemoc partnerską.
Duńska gospodarka
Nasze pieniądze
📈 Nasza gospodarka radzi sobie nawet lepiej niż oczekiwano. Nowa prognoza pokazuje, że do 2030 r. duńskie finanse publiczne będą miały do wydania o 58 mld DKK więcej niż wcześniej szacowano. Wzrost ten wynika z rekordowo wysokiego zatrudnienia, większego eksportu i większej liczby pracowników z zagranicy. Ale rząd ostrzega: nadchodzą duże wydatki na obronność, klimat i opiekę społeczną.
Po tym niespodziewanym zastrzyku finansowym rozpoczęła się polityczna walka. Liberal Alliance (Liberalni Konserwatyści) chcą obniżek podatków, SF (Socjaliści) wolą więcej opieki społecznej, a partie lewicowe (Enhedslisten, Alternativet) są wściekłe, że rząd wciąż "znajduje" miliardy po zniesieniu świąt, takich jak Store Bededag (Wielki Dzień Modlitwy). Nawet ekonomiści mówią wprost: tak duża pomyłka w prognozach to powód do wstydu.
🏠 Obniżka stóp procentowych pozwoli na letnie oszczędności. Około 300 000 właścicieli domów posiadających krótkoterminowe pożyczki o zmiennym oprocentowaniu ponownie obniży swoje raty hipoteczne dzięki spadającym stopom procentowym. Większość z nich zaoszczędzi około 300 DKK miesięcznie na każdym pożyczonym milionie. Niższe stopy procentowe odzwierciedlają spadek inflacji i ostatnie cięcia EBC, ale eksperci ostrzegają, że te elastyczne pożyczki wiążą się z wyższym ryzykiem, jeśli stopy ponownie wzrosną.
🧑⚖️ 45 gmin otrzyma fundusze na doradców obywatelskich. Aby pomóc ludziom w poruszaniu się po zagmatwanych sprawach, 45 gmin w całej Danii otrzyma łącznie 26 milionów DKK na rozszerzenie lub utworzenie ról doradców obywatelskich. Ci niezależni doradcy udzielają mieszkańcom wskazówek dotyczących skarg, niejasnych decyzji i toczących się spraw, mając na celu zwiększenie przejrzystości prawnej i zaufania do władz lokalnych.
🧠 Opieka psychiatryczna otrzyma 337 milionów. Nowe porozumienie przewiduje zainwestowanie 337 mln DKK w duński system opieki psychiatrycznej w 2025 roku. Fundusze te zwiększą pojemność szpitali, wesprą zespoły pomocowe w ciężkich przypadkach i ograniczą liczbę ponownych hospitalizacji. Jest to część długoterminowego planu o wartości 4,6 mld DKK, mającego na celu naprawę tego, co urzędnicy nazywają przeciążonym systemem ze zbyt małą liczbą łóżek i rosnącym popytem.
Przeczytaj nasz artykuł: Międzynarodowe wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego
💸 Wizyta u lekarza tego samego dnia za 750 DKK wywołuje oburzenie. Nowy model pozwala pacjentom zapłacić 750 DKK za wizytę u lekarza pierwszego kontaktu tego samego dnia w Esbjerg i Kopenhadze, ale krytycy twierdzą, że zagraża to równemu dostępowi do opieki zdrowotnej. Danske Patienter nazywa to niebezpieczną zmianą, argumentując, że faworyzuje ona tych, którzy mają pieniądze. Politycy chcą teraz zbadać, czy konfiguracja nie łamie istniejących umów dotyczących opieki zdrowotnej.
Stan rynków
🤝 Ukraina będzie produkować broń w Danii. Oba kraje podpisały umowę umożliwiającą ukraińskim firmom zbrojeniowym rozpoczęcie produkcji w Danii, przy wsparciu 500 mln DKK. Celem jest wzmocnienie bezpieczeństwa obu krajów i zwiększenie zdolności obronnych Europy. Dania ma nadzieję skorzystać z ukraińskiej technologii sprawdzonej na polu bitwy, jednocześnie wspierając jej długoterminową walkę o wolność.
💳 Rząd próbuje uratować kartę Dankort. Niegdyś królowała w płatnościach, obecnie obsługuje zaledwie 40% transakcji kartowych w Danii, spadając z prawie 80%. Aby odwrócić ten trend, politycy uzgodnili plan jego modernizacji, w tym obsługę urządzeń mobilnych i lepsze funkcje. Sklepy zapłacą więcej w opłatach, ale nadal będzie to tańsze niż Visa czy Mastercard.
🖌️ Gigant branży farbiarskiej objęty dochodzeniem policyjnym. Flügger jest przedmiotem dochodzenia po tym, jak jego farby zostały znalezione na rosyjskich półkach pomimo sankcji UE i oficjalnego wyjścia firmy z Rosji. Dyrektor generalny obwinia byłego rosyjskiego dystrybutora o nielegalne kontynuowanie sprzedaży, ale duńska policja przygląda się również kierownictwu Flügger. Firma zerwała więzi z wieloma partnerami w Azji Środkowej.
🐔 KFC zamyka wszystkie restauracje w Danii. Wszystkie 11 restauracji KFC w Danii zostaje zamkniętych po tym, jak dochodzenie DR ujawniło powszechne naruszenia bezpieczeństwa żywności, w tym przedłużanie dat ważności surowego kurczaka. Europejska centrala sieci rozwiązała umowę z duńskim franczyzobiorcą po tym, jak odmówił on naprawienia problemów. KFC obiecuje, że wkrótce powróci z nowym partnerem.
Życie codzienne w Danii
🧭 Aalborg poprowadzi siły specjalne NATO. Dania zaproponowała, by w Aalborgu powstała nowa regionalna kwatera główna sił specjalnych NATO. Centrum będzie koordynować działania elitarnych jednostek w Arktyce i krajach nordyckich, dając Danii kluczową rolę w przyszłych misjach. Kwatera ma być w pełni operacyjna do 2027 roku i zastąpi obecnie pełniącą tę funkcję Norwegię.
🌭Duńska kultura codzienna: pølsevogne, piłka ręczna i zaufanie. Po tym jak prawie 59.000 osób oddało swój głos, pięć ikon duńskiego życia: højskoler (szkoły dla dorosłych), pølsevogne (wózki z parówkami), piłka ręczna, aktywność społeczna i społeczeństwo oparte na zaufaniu są kandydatami do wpisu na listę UNESCO jako niematerialne dziedzictwo kulturowe. Dania dołącza tym samym do krajów takich jak Francja (bagietka) czy Kuba (rumba), celebrując tradycje budujące tożsamość narodową.
Przeczytaj więcej: Daniel Schneider zagłębia się w temat: co sprawia, że pølsevogne i społeczeństwo oparte na zaufaniu jest takie wyjątkowe w Danii.
🌍 Rosnąca popularność „mini-emerytury”. Więcej osób robi sobie przerwę w karierze zawodowej aby podróżować po świecie, nie dla wypoczynku ale dla zmiany perspektywy. Jedną z tych osób jest Frida Ingversen, która zrobiła sobie przerwę w karierze na mini-emeryturę i wraz z rodziną podróżuje przez dziewięć miesięcy z plecakami po Azji. Cel? Czas, wolność i jasność. Dla wielu ten trend jest po to by żyć tu i teraz, a nie czekać do starości.
📱 Aplikacja pomaga redukować stres związany z egzaminami. W czasie wzmożonego stresu związanego z egzaminami końcowymi, tysiące uczniów w południowej Danii korzysta z bezpłatnej aplikacji Ro, by opanować lęk. Oferuje ona techniki oddechowe, porady dotyczące snu i narzędzia do redukcji stresu. Od premiery w 2024 roku pobrano ją prawie 57 000 razy – najczęściej nocą, przed ważnymi egzaminami.
🧠 Czy aplikacja może poprawić Twoje zdrowie psychiczne? Finch to aplikacja do dbania o siebie, w której cyfrowy awatar rozwija się, gdy użytkownik wykonuje małe, codzienne zadania — takie jak umycie zębów czy wykonanie głębokich oddechów. Popularna wśród młodych osób, aplikacja zamienia dbanie o zdrowie psychiczne w grę, jednak eksperci w Danii ostrzegają, że może to przynieść odwrotny skutek. Choć może oferować motywację i wprowadzać codzienną strukturę, psychologowie podkreślają, że nie zastępuje prawdziwej terapii. A jeśli użytkownikom nie uda się zrealizować celów, może to pogorszyć ich samoocenę, zamiast ją wzmocnić.
📱 Nienawidzimy bezmyślnego scrollowania — ale i tak to robimy. Nowe, szeroko zakrojone badanie pokazuje, że większość osób źle się czuje po biernym korzystaniu z ekranu, takim jak niekończące się przewijanie Instagrama czy TikToka. Mimo to, niewielu faktycznie zmienia swoje nawyki. Usuwanie aplikacji czy wyłączanie powiadomień działa tylko do pewnego stopnia — eksperci twierdzą, że nasze telefony są już zbyt mocno wplecione w codzienne życie. Zbliżające się lato może być idealnym momentem, by się „odłączyć” i zresetować – sugerują psychologowie.
Przeczytaj nasz artykuł: Ali Lewis rozmawia z ekspertami i przedsiębiorcami, którzy postanowili walczyć z kryzysem uzależnienia od mediów społecznościowych w Danii.
🤖 Robot w Aarhus zatrzymuje śmieci, zanim trafią do morza. Każdego lata plastikowe kubki, puszki po piwie i niedopałki papierosów spływają rzeką Aarhus Å — ale nie docierają do oceanu. To zasługa SeaProtectorOne — w pełni automatycznego robota, który przez całą dobę wyławia śmieci z wody. W ciągu jednego roku zebrał ponad 63 000 odpadów. Niestety, to jedyny taki robot w Danii.
🩳 Czy w Danii można nosić szorty do pracy? Krótka mówiąc: zazwyczaj tak. Nowe badanie pokazuje, że większość szefów akceptuje już szorty w biurze — zwłaszcza w miarę jak moda męska się zmienia. Duże marki wprowadziły nawet eleganckie garnitury z szortami. Eksperci jednak podkreślają, że wszystko zależy od kultury miejsca pracy. Brak dress code’u nie oznacza braku oczekiwań — więc jeśli masz wątpliwości, zapytaj albo poobserwuj innych.
🧼 Mniej rzeczy, więcej spokoju. Jane zamieniła minimalizm w styl życia, który oszczędza pieniądze i przynosi więcej radości, czasu i spokoju, bez rezygnowania z koncertów, podróży czy wieczorów z domowym sushi. Wydaje mniej niż 500 DKK rocznie na ubrania, prowadzi czteroosobowe gospodarstwo domowe przy miesięcznym budżecie na jedzenie wynoszącym 4500 DKK, i stosuje zasadę „jedna rzecz na raz”, by ograniczyć bałagan.
Ma swoje sprawdzone sposoby: rzadko używane ubrania trzyma w piwnicy, resztki z obiadu zamienia w wrapy lub tarty, z każdym zakupem czeka co najmniej 72 godziny, a zamiast impulsywnych wydatków – stawia na większe cele, jak wspólna podróż. Często korzysta z rzeczy z drugiej ręki, planuje posiłki z pewnym luzem i naprawia to, co się da, zamiast od razu wymieniać. Dla niej minimalizm to nie ograniczenie, ale świadomy wybór.
Międzynarodowa społeczność
Nowe doniesienia
86 000 osób w Danii jest uzależnionych od mediów społecznościowych, a Ali Lewis martwi się, że sama do nich należy. Spotyka ekspertów i przedsiębiorców, którzy postanowili zmienić relację kraju z mediami społecznościowymi na lepsze.
Kopenhagę czeka poważny niedobór wody pitnej do 2040 roku, jeśli nie zostaną podjęte żadne działania. Sprawdzamy, dlaczego tak się dzieje i co w tej sprawie robią przedsiębiorstwa wodociągowe oraz rząd.
Jittal Mehta opowie Ci wszystko, co musisz wiedzieć o tym, jak zdobyć duńskie prawo jazdy. Jej się udało — Tobie też się uda!
Keri Bloomfield, Nowozelandka mieszkająca w Danii i autorka książki „Nothing Like a Dane”, rozmawia z Ali Lewis o tym, jak pisanie stało się dla niej kluczowym narzędziem w nawiązywaniu relacji z innymi i budowaniu poczucia przynależności. A przede wszystkim — dlaczego w procesie integracji tak ważne jest, by nie zatracić siebie ani swojej przeszłości.
O co chodzi z Duńczykami i ich domkami letniskowymi?! Autorka gościnnego tekstu, Sigga Hansen, założycielka internetowej szkoły języka duńskiego Lingua Danica i rodowita Dunka, zna odpowiedź.
Sigga przygotowała dla czytelników LWID wyjątkową ofertę — 500 DKK zniżki na kursy duńskiego na poziomach: Beginner 1, Beginner 2, Intermediate 1, Intermediate 2 oraz Advanced. Skorzystaj z oferty, klikając w ten link — zniżka zostanie automatycznie naliczona przy finalizacji zakupu.
Nasze przewodniki „Jak….w Danii” są zawsze popularne! W ciągu ostatnich kilku miesięcy odnotowaliśmy ogromny ruch w naszych artykułach na temat uprawnień podatkowych w 2025 r., poruszania się po wsparciu zdrowia psychicznego jako obcokrajowiec, praw do zakupu nieruchomości jako obcokrajowiec i uzyskania kredytu hipotecznego. Znajdź naszą pełną serię tutaj. Nie widzisz tego, o czym chcesz wiedzieć więcej? Skontaktuj się z nami pod adresem reporter@lwid.dk.
Nowe felietony
Czy wiesz, że Last Week in Denmark oferuje teraz możliwość zamieszczania treści sponsorowanych? Jeśli prowadzisz firmę, o której powinni dowiedzieć się nasi czytelnicy, chętnie o niej napiszemy – wspierając naszą działalność i Twoją promocję. Skontaktuj się z nami tutaj.
Jeśli masz pomysł na temat wiadomości lub artykułu, który powinniśmy poruszyć, również zapraszamy do kontaktu: reporter@lwid.dk.
Międzynarodowe media o Danii
Dania zajmie się deepfake'ami, przyznając ludziom prawa autorskie do ich własnych funkcji (Guardian)
Grenlandia jest dziką kartą w duńskim panowaniu w Brukseli (Politico)
Tik tak zegar klimatyczny Danii (Politico)
10 najpiękniejszych miasteczek i miast do odwiedzenia w Danii (The Independent)
Przygotuj się na trudną miłość do migracji, gdy Dania przejmuje prezydencję w UE (Politico)
Jak poruszać się po programie politycznym prezydencji Danii w UE jak profesjonalista (Politico)